“Dil medeniyettir, Türkiye’de dil devrimi İslâm medeniyetinden çıkma hamlesidir.”
9 Kasım 2013 Cumartesi 13:00’da Dil ve Edebiyat Derneği’nde konuşmacı TYB Vakfı başkanı D. Mehmet Doğan’dı. Doğan, dil ve medeniyet üzerine konuştu.
D. Mehmet Doğan, Türkçenin ulaşılabilen en eski yazılı belgelerinin Orhun Yazıtları olduğunu daha sonra Uygur metinlerinin geldiğini söyledi. “Uygurların bu durumu, dil devrimcilerinin “uygarlık” kelimesini uydurmasına dayanak oldu. Anlayacağınız, 1934’e kadar “uygar” değildik!” dedi.
Tarihimizde büyük dönüşümün Satuk Buğra Han ile başladığını söyleyen Doğan, “Satuk Buğra Han Müslüman olduktan sonra bizim için yeni bir tarih başlamış oldu. Her ne kadar o zamana kadar Türklerin olgun sayılabilecek bir dilleri, bir edebiyatları olsa da, İslamiyet’i seçişle birlikte Türkler için yeni bir tarih başlamış oldu. Bu dönemde, felsefî sayılabilecek bir eser olan Kutadgu Bilig yazıldı. ‘İslami Türk Edebiyatı’ da bu eserle başlamış oldu. Yine aynı zaman diliminde Selçuklular kuruldu. Ama Selçukluların yazılı bir geçmişleri olmadığı için onlar, o bölgede çok konuşulan dil olan Farsçayı kendilerine dil olarak seçmişlerdi. Böylelikle Farsçanın hâkimiyeti başladı. Bu hâkimiyet, Selçuklular yıkılıp Osmanlılar kuruluncaya kadar devam etti. Osmanlılar güçlü varlıklarıyla Türkçeyi günümüze taşıdı.” ifadelerini kullandı.
Doğan, konuşmasının devamında 100 yıl önce İstanbul’da ortaya çıkan Divanü Lügati’t-Türk ve Kaşgarlı Mahmud üzerinde durdu. “Bu kitap öyle bir kitaptır ki, bu kitabın bulunup yayımlanmasından sonra dilimiz ve medeniyetimiz hakkında tüm bilgiler yeniden gözden geçirildi. Yine bu kitap sayesindedir ki şu anda Doğu Türkistan’da yaşayan Uygurlar kimliklerini ayakta tutuyor” dedi.
Doğan, Kaşgarlı Mahmud ve eserinin yüzyıl öncesine kadar çok fazla bilinmediğini, ortaya çıkması ile büyük bir tesir uyandırdığını böylece Kaşgarlı Mahmud gibi büyük bir şahsiyetin de tarih sahnesine yeniden çıktığını belirtti.
Geçen sene Urumçi ve Kaşgar’a yaptığı bir gezide Kaşgarlı Mahmud hakkında birçok yeni bilginin ortaya çıktığıdan haberdar olduğunu söyleyen Doğan, bu bilgileri dinleyicilerle paylaştı. Doğan, “Divanı Yeni Uygurcaya çeviren bilginler, Mahmud’an Kaşgar’ın Opal beldesinde doğduğunu, buradaki Hazreti Mollam türbesinin vakfiyesindeki bir mesnevinin okunmasıyla ortaya çıkan bilgiler ışığında türbenin Kaşgarlı Mahmud’a ait olduğunun anlaşıldığını anlattı. Son bilgilerden Kaşgarlı’nın hayatının Bağdat faslı ve Bağdat sonrası öğrenildi. Aslında Karahanlı devletinde yönetici bir aileye mensup olan Kaşgarlı Mahmut, aile içi bir kavga sonucu Kaşgar’dan kaçar ve Bağdat’a gider. Burada Divan-ı Lügati’t-Türk’ü yazar. Kaşgar’da ortalığın yatışmasından sonra Kaşgar’dan gelen resmi bir heyetin daveti sonucu tekrar Kaşgar’a döner. Opal’de Mahmudiye Medrese’sini kurarak ders verir. Kaşgar’a dönüşünün dokuzuncu senesinde de, doksan yedi yaşında vefat eder. Mezarı zamanla bir evliya mezarı olarak ziyaretgâha dönüşür. Ama adı artık Kaşgarlı Mahmud değil, Hazreti Mollam’dır. Şu anda Doğu Türkistan’da yaşayan Uygur Türkleri, medeniyetlerinin köklerine Kaşgarlı Mahmud ve bu eseri aracılığıyla tutunmaktadırlar. O bölgeye gidenler göreceklerdir ki –her ne kadar biraz değişmiş olsa da- Uygurlar hâlâ Arap alfabesini kullanmaktadır. Tabelalar Arapça, Çince ve İngilizce’dir. Alfabe değiştiren, dil devrimi yapan Türkiye Sovyet kontrolündeki Türkilerin durumuna düştü” dedi.
Doğan'ın sohbetinin tamamını dinlemek için: http://www.tded.org.tr/bpi.asp?caid=235&cid=6640
Türkiye Dil ve Edebiyat Derneği'nin Doğan için hazırladığı video için: http://www.youtube.com/watch?v=1ooMpFW1GeM
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.