Ferhat Koç: Tataristan İzlenimler: 1

Ferhat Koç: Tataristan İzlenimler: 1
HazanEzanVeKAZAN

Hazan’ın son günü Ezanla Kazan’a vardık. Eylül bütün ihtişamı ile Rusya’nın 3 güzel kentinden Moskova, S.Petersburg ve Kazan’da kendini gösteriyor. Sabah ezanı ile günün ışıması Kazan Kremlin’inde 1552 yılında yıkılan ve 2005 yılında aynı yerde yeniden yapılan Gul Şerif Camiinin ihtişamı ruhumuza bayram yaptırıyordu. Uluslararası 11. Türk Dünyası şiir şölenine katılan Türkiyeli şair ve yazarların yüzlerindeki nur etrafı ışıldatıyordu.

Uçaktaki yorgunluktan sonra ezanla birlikte Kazan’da nur yumağı tüm şairleri kaplamıştı. Sanki biri ufukta Tatarina tatarina / gönül verme tatarına / yâri tatar olmayanın / sakın  binme katarına, diye yirliyordu ve ırlıyordu.

Oysa Karahanlılar’dan önce 922 de Türk İslam devleti kuran Tatar toplumu uykudan uyanmış İtil’in sessiz akışı gürler gibi çağlıyordu.

Tarih yeniden yazılıyor. Deyim yerindeyse ezber bozuluyor. Bize kitaplarda ilk Müslüman Türk Devleti’nin Karahanlılar olduğu anlatılmakta. Aslında Karahanlılardan önce de İslam medeniyeti Kafkas dağlarını aşmış, Tataristan’a kadar gitmiş, idil Nehri sahillerinde Bolgar Türkleri tarafından kurulan Türk devleti İslam şerefiyle müşerref olmuşlardı.

Her yıl 10 Haziran’da idil Nehri sahilinde tarihi Bolgar şehrinin kurulduğu alanda İslam medeniyetinin bu coğrafyaya geliş yıl dönümü kutlanıyor

Türk Hava Yolları uçağı ile 3 saat 15 dakikalık uçuştan sonra Tataristan’ın başkenti Kazan’a indik. Tataristan, Kazan, İdil ve tarihi Bulgar Türk medeniyeti Tatarlar deyince hep Kırım’ı hatırlarız. Aslında Rusya’nın büyük bir coğrafyası  Tataristan bölgesi

KAZAN KALESİ’NDE TATAR TARİHİNİ YAŞADIK

Tataristan’ın başkenti Kazan, İdil boylarının adeta muhteşem bir tablosu. İdil nehri en güzel şekilde Kazan’dan akıyor. Kazan’daki ilk durağımız tarihi kazan kalesi. Ama Rusların eline geçtikten sonra buralar yıkılmış, tarihi kalenin bulunduğu alana Kremlin diyorlar. Tarihi kale kapısından içeri girip, kendimizi kale içine attıktan sonra Tatar tarihini yeniden yaşıyoruz. Tatar müzesi Ruslar tarafından 500 yıl önce yıkılan tarihi Kazan cami’nin bulunduğu yerdeki Rus kilisesi Kazan’ın son melikesi ve analar anası Sümbike Hatun kulesi, Tataristan Cumhurbaşkanlığı binası, Tatar hanlarının mezarı, mezar kitabeleri, tarihi Kazan müzesi, adeta bir muhteşem medeniyetin bugüne düşülen iz düşümleri. Sümbike Hatun Kulesi önünden İdil Irmağı’nı seyrederken, muhteşem Tataristan tarihini yeniden yaşıyoruz. Tarihi Kazan kalesindeki son durağımız geçtiğimiz yıllarda yeniden yapılan Kul Şerif Camii. Tarihteki ihtişamlı caminin hemen yanı başına balkanların en büyük camisi olarak yapılan Kul Şerif Camii’nin muhteşem mimarisi, elif misali minareleri rengarenk çiçek ve motifleri bizi heyecanlandırıyor. Kul   Rusların Tataristan’ı işgal ettiğinde Kazan’ın son Şeyhülislamı ve son Müderrisi Ruslara karşı bütün talebeleriyle mücadele etmiş. Kazan’ı teslim etmemek için şehit düşmüş, önemli bir din adamı. Tatarlar vefa borcunu ödemek için tarihi Kazan Cami’nin adını Kul Şerif  camisi olarak değiştirmişler. Kul Şerif Cami’nin önünden Türk-İslam Medeniyetinin muhteşem izlerinin bulunduğu İdil Irmağı boylarına bakıyor ve adeta kendimizi yüzlerce yıllık Tatar tarihinin ihtişamlı geçmişinde sanıyoruz.

Tataristan Kremlini’nden,  ayrılarak Rusların Kazan’ın işgal ettikten sonra Tatarların bataklığı kurutarak kurdukları Tatar mahallesini geziyoruz. Mahalledeki tarihi binalar, tarihi camiler, parklar ve mahallenin manevi havası halen hissediliyor. Adeta birer abide gibi duran camiler ve binalar ihtişamlı Tatar tarihini yansıtıyor.

 Rusya coğrafyasının en köklü geçmişe sahip kentlerinden birisi olan ve Rusya’nın en büyük 10 kenti arasında yer alan Kazan, başkent Moskova’ya 970 kilometre mesafede bulunuyor. Rusya’ya bağlı Tataristan Özerk Cumhuriyeti’nin başkenti olan Kazan, Kazanka nehrinden adını alırken, Volga nehri ile kesiştiği bölgede bulunuyor. Camiler şehri olarak adlandırılan şehirde ortalama  2.000.000 nüfusun %60 gibi büyük bir çoğunluğu Müslüman Tatarlardan oluşup Rusçanın yanı sıra Tatarca dili Kazanda hakimiyetini korumaktadır.

fekoc1.jpg
Oldukça gelişmiş bir kent imajı bulunan  Kazan sınırları içerinde uluslararası bir havalimanının ve nehir limanının bulunması dünya genelinden ulaşımın daha kolay olmasını sağlıyor. Mimarisinde birbirinden zarif camilerin yer alıyor olması, mimaride daha çok dev blok taşların kullanılmasını sağlıyor. Parkları, gölleri ve nehirleri ile de dünya üzerinde eşi benzeri bulunmayan doğal güzelliklere sahiptir.

 

Şehirde çok fazla kilise ve camii var, aynı sokakta yanyana bile görebilirsiniz. Ortodoks Ruslar ile Müslüman Tatarlar kardeş kardeş geçinip gidiyorlar, .

Kazan Kremlin sarayı Moskova’daki kadar olmasa da epey heybetli. Şehrin her tarafından görülebilen yüksekçe bir tepede beyaz bir kuğu gibi yükselmiş. Günümüzde Tataristan devlet erkanının çalışma ofisi olarak kullanılıyor.

fekoc2.jpg

 

 Kazan’ın iki önemli caddesi de Baumana ve Universitetskaya caddeleri. Güzel mağazalar restoranlar cafeler burada yer alıyor. 

 

Marcani CamiiKazan şehrinin önemli tarihi  camidir. Eskiden ilk katedral cami idi. 1766-1770 yıllarında Rus çariçesi II. Katerina (Rusya) tarafından şehrin nüfusuna bir armağan olarak yaptırıldı. Rusya İmparatorluğu'daki müslümanlara yapılan zulümden pek çok sene sonra Kazan'da inşa edilen ilk cami idi. Tataristan'da en eski cami olup, kapalı Sovyet döneminde gözden kaçan Kazan'daki tek camii idi.

Cami geleneksel Tatar ortaçağ mimari bileşimi ile taşraya ait barok stilinde inşa edilmiş. Mimarının Vasiliy Kaftırev olduğuna inanılır. Cami Qaban gölü kıyısında Kazan'ın eski tatar mahallesinde yer alır. Marcani Camii, iki katlı olup iki salonu vardır. İçerisi Petersburg Barok

stilinde dizayn edildi. 1861 yılında İ.G.Yunısov ek yapı ve merdivenleri ilave etti. 1863 yılında  mihrap uzatması ve yeni camların ilavesi yapıldı. Bu dönemde cami onun ailesinden sonra Yunısov'un camisi olarak adlandırıldı. 1885 yılında tüccar Z. Ğosmanov minarenin yenilenmesini yaptırdı. 1887 yılında ise tüccarlardan W. Ğizzätullin ve M. Wälişin minareye balkon terasını ilave ettiler.

1850 yılından beri burada imam olarak görev yapmış olan Tatar bilim adamı Şahabettin Mercani'den sonra caminin şimdi  onun adıyla anılıyor Kazan Kremlin sarayı Moskova’daki kadar olmasa da epey heybetli. Şehrin her tarafından görülebilen yüksekçe bir tepede beyaz bir kuğu gibi yükselmiş. Günümüzde Tataristan devlet erkanının çalışma ofisi olarak kullanılıyor.

Cuma namazını Kazan’da Mercanî Cami’de kıldık.. İçeri girdiğimizde çok az kişi vardı, doğrusu içim burkuldu. Meğer vakit erkenmiş, birazdan cami doldu. İmam hutbeyi Tatarca ve Rusça okudu. Sonradan anlattılar: Hutbe eskiden yalnız Tatarca okunuyormuş. Bu arada çok sayıda Rus Müslüman olmuş. Onlar hutbeyi anlamadığından, “Biz hutbeden mahrum kalmayalım,” demişler. Karar alınmış iki dilde okunmaya başlamış. Kurban bayramı ve Hac sonrasına rastladığı için Hoca Efendi vaaz ve hutbede Haccın öneminden Hac izlenimlerinden ve ayrıca iman ve ibadetten bahsetti. Ezan caminin içinde okunuyor. Köyler de ise caminin dışında da okunabiliyormuş.

fekoc3.jpg

 Kültür ve medeniyet tarihimizde Kazan

Kazan, kültürü ve mimarisiyle Tataristan’ın bir simgesi. Tarihi 1000 yıl geriye gittiği ve o dönemde Rus kenti bulunmadığı düşünülürse, ne kadar köklü bir kültür yaşattığı anlaşılabilir. Tarihçiler, kenti kuranların Türk boylarından Kıpçaklar ve Bulgarlar olduğu üzerinde hem fikir. Tatarlar, Rus devriminin ilk yıllarında, 1923 yılında İslam’ın bu topraklara girişinin 1000. yılını coşkuyla kutlamışlardı. O yıllarda Bolşevik Partisi, Tatarlara ihtiyaç duyduğundan daha yumuşaktı. Ancak sonraları bağımsızlık üzerine büyük bir baskı kuruldu. Her şeye rağmen Kazan’ın kimliğini korumasını sağlayan, Moskova ve Petersburg üniversitelerinden sonra Rusya’nın üçüncü büyük üniversitesi Kazan’ın, Tatar aydınlanmasını desteklemesi oldu. Kazan Üniversitesi dinde reformdan kadın haklarına, bilimden laikliğe her alanda düşünme ve tartışma olanakları sundu. Kazanlı düşünür ve öğretmenler, Rusya’daki tüm Müslümanların siyasi ve kültürel liderliğini üstlendiler.

Bizler de TYB olarak dilimizin şiir şölenlerinin 11.sini Kazan’da, bu köklü medeniyet merkezimizde icra ettik... Şiir kervanımız, adıyla anılan devleti kuran Osman Bey’in rüyası Bursa’dan 23 sene önce yola çıkan Şiir kervanımız, oradan Türkistan bozkırlarına yöneldik. Almatı’da, Aşgabad’da mola verdik. Sonra bir hayli güneyde, Kıbrıs’ta Girne’ye kondu şiir kuşumuz. Ardından Avrupa’nın parlamento başkenti Strazburg şehrinde durakladık. Hep bir gün Kazan’a gelmeyi düşündük... Demek ki, zamanı değilmiş.10 yıl önce Kırım’da, Akmescid’de 6. şiir şölenini geçirdik. Bağçesaray’a uğrak verdik, İsmail Gaspıralı’nın divanında durduk, o büyük ruha rahmetler okuduk. Daha sonra büyük bir şairimizin, Yahya Kemal’in memleketi Üsküb’de konakladık. Sonra Bakü’ye uğradık ve ardından Balkanlar’da Prizren’de şairlerimizle beraber olduk. Nihayet müslüman geçmişimizin doğu coğrafyasına, Kırgızistan’a, Bişkek’e vardık. Manas’ın ülkesinden destanlar devşirdik ve şimdi Kazan’dayız. Dilimizin kuzey sınırlarında, Müslüman geçmişimizin bin yılı aşan batısında..

Kazan şairler ülkesi..Bu şölenin büyük ödüllerinden biri Kazan’ın ünlü şairi Abdullah Tukay adına verildi. Tukay bizim Kazan’dan en çok duyduğumuz, bildiğimiz şair

Tatarların Yemek ve folklor kültürleri  

Tataristan denince akla ilk gelen yemek tabii ki Tatar böreği. Türkiye’deki çiğ böreğe benzeyen Tatar böreğini, Kazan’ın her yerinde yiyebilirsiniz. Ancak, burada yiyeceğiniz benzerlerinden çok daha lezzetli. Bunun da sebebi böreğin içindeki et oranının benzerlerinden daha fazla olması.

Tataristan’a özel bir diğer yemek, Tatar mantısı. Bu da tanıdık gelse de lezzeti ülkemizden çok daha farklı. Kazan’ın milli tatlısı olarak bilinen ‘çaççak’ da mutlaka tadılması gerekenlerden. Yine bir tatlı olan ‘müftü salatası’

 Bauman Caddesi Kazan’in en hareketli, en gösterişli, en parlak mekânı. Ünlü markalar, sosyete butikleri, pahalı ne varsa bu caddede yer alıyor. Bu mağazalarda Türkiye’den giden mallar bulmak mümkün.

Gerek şiir şöleninin açılış törenlerinde gerekse Tatar yemeklerinin midesel geçidinin yapıldığı meşhur TATAR YEMEK  EVİNDE sundukları görsel gösterilerinde Birbirinden renkli kıyafetleriyle Tataristan Devlet Folklor Müzik Topluluğu ile ünü Tataristan sınırlarını aşmış olan Kazan Dans Topluluğu ise renkli ve hareketli Tatar ve Rus dans gösterileri ile biz izleyicileri kendilerine hayran bıraktılar.

Sanayi ve kültür şehri Kazan
Başkent Kazan İdil–Ural bölgesinin en önemli kültür ve sanayii merkezi. Ruslar belgeleri yok ettikleri için şehrin ne zaman kurulduğu bilinmiyor. Bugün eski Kazan olarak anılan şehir Kazan’ı ikiye bölen Kazanka ırmağının 45 km yukarısında yer alıyor. Daha sonra şehir Kazanka ırmağının İdil’e karıştığı bugünkü yerine taşınmış. 20. yüzyıla girerken Kazan Sovyetlerin en önemli sanayi merkezlerinden biri haline getirilmiş. Ancak nedense metro inşaatı geç başlamış halen de bitirilemedi. Şehir içi ulaşımda tramvayların ağırlığı var. Tramvay sürücülerinin hepsinin kadın olması ilgi çekici. Son yıllarda özel otomobil sayısındaki artış nedeniyle trafik tıkanmaya başlamış; en büyük sorun ise park sorunu. Tataristan’da kadınlar erkeklerden daha fazla çalışıyor. Asfatlama, inşaat ve sıva gibi işlerde kadınların çalışması dikkat çekiyor.
Kazan, bugünde sanayiisi gelişmiş bir şehir. Sabun imalatı, dericilik, kürkçülük, ayakkabı yapımı, petrol arıtma, uçak, elektronik ve hassas aygıt yapımı ile kimyasal madde üretimi sektörlerini bir hayli gelişmiş buluyoruz. Kazan’ın en işlek caddesi Bauman’da görülen binbir türlü insan manzaraları Paris’i andırıyor. Cadde ortasında resim yapan, garmafon çalan kadınların yanı sıra kitap satan pek çok tezgah dikkatleri çekiyor. Bir deve ve bir eşeği ile turist taşıyan bir Tatar, Kazan’ın Batı görüntüsünü birden doğu’ya çeviriveriyor. Bu cadde üzerinde tam üç tane Türk dönercisi var.

1804 yılında kurulan ve Rusya’nın sayılı üniversitelerinden olan Tolstoy ve Lenin gibi ünlü isimlerinde eğitim gördüğü Kazan üniversitesi, şehre Rusya içinden ve yabancı ülkelerden çok sayıda öğrenci çekiyor. Kazan Üniversitesinin 1825’de inşa edilen ana binası bir sanat harikası. Devlet müzesi, milli kütüphane, opera binası, kültür merkezi, Tatar tiyatrosu, sirk, Mercani , Apanay, Ercim, Bumay camileri, St. Paul ve St. Peter Katedrali, Gorki Parkı, Stalin döneminde konut olarak yapılmış apartmanlar Kazan’da görülmesi, ziyaret edilmesi gereken yerler arasında yer alıyor. Kenar semtlerde ahşapdan yapılmış evler, 19. yüzyıl mimarisini taşıyan konutlar oldukça nostaljik izlenim veriyor. 300 yıllık binaların bile halen ayakta olması insanı şaşırtıyor. 

Bu haber toplam 2599 defa okunmuştur
  • Yorumlar 0
    UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
    Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
    Bu habere henüz yorum eklenmemiştir.
Diğer Haberler
  • Zebo Mirzayeva: Atayurt24 Ocak 2023 Salı 10:00
  • İdris Ekinci: Sevinç Taslakları21 Ocak 2023 Cumartesi 14:15
  • Kenan Erdoğan: Ne Güzeldir20 Ocak 2023 Cuma 14:53
  • Nazım Payam: Niyazi Mısrî19 Ocak 2023 Perşembe 13:30
  • Leyla Arslal: Tinselin Mitsele Piksellenme Evresi18 Ocak 2023 Çarşamba 14:22
  • Eşrefoğlu Rumî Şiir Faslı: Atakhan Kozhogulov16 Ocak 2023 Pazartesi 17:04
  • Mustafa Muharrem: Lirik Ziyanlar Bahsi13 Ocak 2023 Cuma 12:07
  • İskender Muzbeg: Hergün Ana Dili Günümdür12 Ocak 2023 Perşembe 16:30
  • Maria Mercanka: Ana Dilim11 Ocak 2023 Çarşamba 15:19
  • Mehmet Kurtoğlu: Ömerce08 Ocak 2023 Pazar 10:00
  • Tüm Hakları Saklıdır © 2012 Türkiye Yazarlar Birliği | İzinsiz ve kaynak gösterilmeden yayınlanamaz. Sitede yayınlanan yazıların sorumluluğu yazarlarına aittir.
    Tel : 0312 232 05 71 - 72 | Faks : 0312 232 05 71-72 | Haber Scripti: CM Bilişim