İnternet son yirmi senede insanoğlunun binlerce yıllık yeryüzü macerasının şeklini baştan aşağı değiştirdi. Bu tesir ne sanayi inkılabının, ne atom bombasının, ne televizyonun tesiriyle mukayese edilebilir. Meşhur IBM şirketinin son verilerine göre 2014 senesinde, Allah’ın her günü 2,5 kentilyon baytlık yahut bilgisayar terimiyle söylersek 2,5 eksabaytlık veri üretildi. Kentilyon kelimesi bugünlerde okullarda öğretiliyor mu bilmiyorum. Eğer hafızam beni yanıltmıyorsa bize en çok on beş sıfırlı “katrilyon” öğretilmişti. Kentilyon bin tane katrilyon demek. Bir baytı kabaca bir harf gibi düşünürsek bu, Şekspir’in ömrü boyunca yazdığı 43 eserindeki harf sayısının yaklaşık 500 milyar katı harfe tekabül eden verinin 2014 yılının sadece bir gününde üretildiği anlamına geliyor. Yine IBM firmasının rakamlarına göre bugün dünyada mevcut toplam verinin yüzde doksanı son iki yılda üretildi.
2014 senesinde dünyadaki internet kullanıcı sayısı iki buçuk milyara yaklaştı. Google’da bir arama yaptığınızda sizinle aynı dakika içinde aynı sayfaya bakan ve arama yapan 400 milyon insan var. Her 60 saniye içinde 2,4 milyon insan facebook’ta bir şey paylaşıyor, 204 milyon email gönderiliyor.
1994 senesinde Türkiye’nin en profesyonel radyolarından birinde çalışıyordum. Radyomuzun arşivini teşkil eden binlerce kaset, CD, bant, plak ve DAT (Digital Audio Tape) içerisinde kendimizi çok şanslı sayıyorduk. Bir kütüphaneyi andırırcasına, duvarlar boyunca dolaşan ve yerden tavana uzanan raflara itinayla dizilmiş, etiketlendirilmiş kasetlerin görüntüsü dün gibi aklımda. Şimdi tüm o devasa arşivin tamamı serçe parmağımızdan küçük, 15-20 gram ağırlığında bir flash disk içine sığdırılabiliyor. Bir istek parçası için arşive koşup, ilgili kaseti bulup, istenen parçanın başına kadar ileri sardığımız günlerden parça isminin birkaç harfini tuşladığımızda dinlemeye başladığımız günlere geldik.
Bugün “bulut” ismi verilen teknolojiler sayesinde o küçücük flash disklere bile ihtiyaç kalmadı. Sağlam bir internet bağlantınız ve güçlü bir medya arşivi sağlayıcınız varsa, milyonlarca esere birkaç saniye içinde erişmek için tek ihtiyacınız sıradan, ucuz bir bilgisayar.
Ama tabi veriye böyle kolay ve hızlı ulaşabiliyor olmanız, otomatik olarak daha iyi bir radyocu olacağınız anlamına gelmiyor. Hâlâ yayınınıza damga vuracak, onun kalitesini belirleyecek seçimleri sizin yapmanız gerekiyor. Elinizin altında duran milyonlarca alternatif parça, ne çalacağınızı bilmediğiniz müddetçe pek bir fayda sağlamıyor.
Montaigne’in dediği gibi “hedefi belli olmayan bir gemiye hiçbir rüzgâr yardım edemez”. Ne yönden ve ne kadar şiddetle eserse essin.
Bilgi tarih boyunca neredeyse her zaman güç anlamına gelmiştir. Bugünün “güçlüleri” bu dev verilerle adeta güreşiyorlar. Ne olup bittiğini anlamak, yarın çıkacak fırtınalardan önceden haberdar olmak adına adeta tüm kelebeklerin kanat çırpışını dinliyorlar. Bu maksatla süper bilgisayarlarda çalışan akıl almaz algoritmalar, analiz yazılımları geliştiriyorlar.
Maalesef muktedirlerin veri ile ilişkisi sadece dinlemek, anlamak istikametinde değil. O verileri, belki anlamaktan da çok “manipüle etmek” istiyorlar. Çünkü “veriler”, kendileriyle henüz yeni haşır neşir olmaya başlayan ama onları süzemeyen geniş kitlelerin kolayca yönlendirilmesinde çok işe yarıyor.
Çocuklarımızın büyüdüğü dünya bizim büyüdüğümüz dünyaya hiç benzemiyor.
Bir zamanlar sadece toplumun bazı şanslı tabakalarının erişebildiği kıymetli bilgiler şimdilerde neredeyse zengin fakir herkesin evinin içine kadar servis edilir hale geldi. Bilgi ne pahalı ne ulaşılmaz artık. Şimdiki problem bilgiye ulaşmak değil, ne aradığını bilmek, bilgide boğulmamayı başarmak, doğru ve sağlam bilginin hangisi olduğunu tayin edebilmek ve ulaşılan çeşitli bilgileri sentezleyebilecek bir zihin yapısına sahip olabilmek.
Bırakın çocuklarımızı, yetişkinlerimizin bile kahir ekseriyeti bu melekelere sahip değil.
İnsanlar yavaş yavaş gerçek dünyadan sanal dünyaya taşınıyorlar. Artık çok kimsenin biri gerçek, biri sanal dünyada olmak üzere iki hayatı var. Gün geçtikçe sanal dünyada geçirilen vakit artıyor. Çünkü sanal dünya gerçek dünyadan daha eğlenceli. Her şey sanal dünyada daha kolay: bilgiye ulaşmak, haber almak, arkadaş edinmek, bir gruba katılmak ya da ayrılmak, araştırma yapmak, oyun oynamak, iletişim kurmak ve istenilen anda iletişimi kesebilmek gibi.
Aslında denizi yeni keşfeden birinin bir sandala atlayıp açılması ne kadar tehlikeliyse sanal âlemi yeni keşfeden birinin kendini sanal âleme böylesine kaptırması da o kadar tehlikeli. Bu âlemde “sörf yaparken” odasındaki sıcak koltuğunda oturuyor olmak, insanların zihinlerinin güvende olduğu anlamına gelmiyor.
Bir misal verelim. Facebook kullanıcıları mutlaka görmüştür. Sıkça paylaşılan şöyle bir metin var:
1 Ocak 2015 den itibaren sözleşme şartlarını değiştireceğini ilan eden Facebook'un yeni kullanım koşullarına cevaben, tarafıma ait her tür kişisel bilgi, görsel, karikatür, resim, fotoğraf ve videonun telif hakkının (Berner Konvansiyonu uyarınca) bana ait olduğunu beyan ederim. Bunların ticari kullanımı için daima benim onayım gerekli olacaktır!
Mevcut tebliğ uyarınca bunların ifşası, kopyalanması, dağıtılması, yayımı ya da bu profil ve/veya içeriği temel alınarak aleyhime diğer herhangi bir faaliyette bulunulmasının kesinlikle yasak olduğunu Facebook'a bildiririm. Bahse konu yasaklar, Facebook'un yönlendirmesi ya da kontrolü altında çalışan personel, öğrenciler, temsilciler ve/veya diğer her tür çalışan için de geçerli olacaktır. İşbu profil içeriği özel ve gizli bilgi niteliğinde olup, gizliliğimin ihlali yasalar kapsamında cezai işlem gerektiren bir durumdur (UCC 1 1-308-308 1-103 ve Roma Yönetmeliği
Üniversite mezunu, meslek sahibi, akıllı başlı birçok dostumuzun bu uydurma metni kopyalayarak kendilerini gerçekten sağlama alacaklarına inandıklarını müşahede ediyoruz. Ama kınanacak, ayıplanacak bir şey değil bu. Kimse onlara internette neye güvenip neye güvenmeyecekleri konusunda bilgi vermedi. Bakmayın ışıltısına! Herkesin uydurma sallar üzerinde el yordamıyla yolunu bulmaya çalıştığı tehlikeli ve karanlık bir okyanus gibi İnternet. İnsanımızın bu tehlikeli ummanlarda boğulmaması için ne yapmalı diye kafa yormamız lazım.
Salih Cenap Baydar
Twitter: @salihcenap
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.