İzmir Şubesinde Necip Paşa Kütüphanesi Hakkında Sohbet Edildi

Ahmet Kılıç, Necip Paşa Kütüphanesi hakkında bilgiler verdi. Kütüphanenin tarihi, önemi, içindeki eserlerin muhteviyatı ve özellikleri hakkında katılımcılar ile sohbet etti. Mehmed Necip Paşa: Tire Necip Paşa Kütüphanesi’ne ismini veren Mehmed Necip Paşa aslen Gürcü olup, 1785 yılında İstanbul’da dünyaya gelmiştir. İstanbul’un meşhur âlimlerinden Abdülmûcib Efendi’nin oğludur. Âlim, dürüst, güvenilir, zekî ve çalışkan kişiliğiyle bilinir. Sanatı ve kültürü seven bir devlet adamıdır. Sarayda birçok önemli makamda hizmet etmiştir. Baruthâne Nâzırlığı görevinde iken Tire’de kendi adıyla anılan kütüphaneyi inşa ettirmiştir. 1830 yılında Surre Emiri olarak Hicaz’a gitmiştir. 1830 yılında Hicaz’dan döndükten sonra Baş Muhasebeci ve Çavuşbaşı görevlerine getirilmiştir. 1842 yılında Bağdat Valiliği’ne atanmış, burada yedi yıl hizmette bulunmuştur. Bağdat’ta da kendi adıyla anılan birçok esere imza atmıştır. Bağdat Valiliği’nden azledilen Mehmed Necip Paşa büyük üzüntüye düşmüş ve tam iki yıl sonra 1850 yılında vefat etmiştir. Kabri İstanbul Eyüp Sultan Mezarlığı’ndadır . Tire Necip Paşa Kütüphanesi: Tire Necip Paşa Kütüphanesi, II. Mahmud dönemi devlet adamlarından Gürcü Mehmed Necip Paşa tarafından 1243/1827 yılında yaptırılmıştır. Mimari açıdan tamamen bağımsız olan bu kütüphane, Tire’nin en önemli kültür ve sanat zenginliklerindendir. Mehmed Necip Paşa 1826 yılında Tire’ye sürgün edilen ünlü tıp âlimi tabip Şanizâde Atâullâh Efendi’nin Tire’ye gelişine refakat etmiş, Tire’de uzun yıllar hizmet eden tarihi İbn Melek Medresesi öğrencilerinin orada-burada, ağaç gölgelerinde, kırık-dökük yapı köşelerinde ders çalıştığını görünce buraya bu kütüphaneyi yaptırmaya karar vermiştir. Necip Paşa Kütüphanesi, içerisinde çeşitli meyve ve çam ağaçlarıyla çiçek tarlalarının yer aldığı 845 metrekarelik bir bahçe içerisine klasik devir Osmanlı mimarî üslubu ile inşa edilmiş olup, kare şeklinde ve tek mekânladır. Kütüphanenin bir tarafında İbn Melek Vakfına ait arsa, bir tarafında sebze bahçesi, bir tarafında İsmail Efendi Medresesi ve diğer tarafında umûmî yol vardır. Üzeri sekizgen kasnak üzerine oturtulmuş tek kubbe ile örtülmüştür. Ön tarafında bulunan revak kısmı sonradan camekan ile kapatılarak okuma yeri olarak düzenlenmiştir. Kitapların rutubetli ortamdan etkilenmemesi için binanın zemini yerden yüksekte tutularak yukarıda olacak biçimde inşa edilmiştir. Kütüphanenin girişinde yarım daire şeklinde yedi basamak bulunmaktadır. Binanın iç kısmının ortasında, buraya sonradan ilave edildiği anlaşılan sekizgen piramidal ahşap bir bölüm bulunmaktadır. Bu ahşap bölümde, el yazmaları ve değerli basma eserler korunmaktadır. İç süslemede kullanılan kalem işleri sade olup, çiçek ve dal motiflerinden oluşmuştur. İç süslemelerin bazılarında küçük tamirat izleri görülmektedir. Kütüphanenin hemen sağına (sonradan) konulan kitâbesinde geçen tarihe istinâden, binanın 1243/1827 yılında tamamlandığı anlaşılmaktadır. Ana giriş kapı üzerinde ta’lik hatla tek parça mermer üzerine kabartma olarak nakşedilmiş ikinci bir kitâbe daha bulunmaktadır. Kütüphanenin açılış ve vakfiyesinin tasdik tarihi ise 29 Şa’ban 1244/1828’dir. Kütüphanedeki toplam kitap sayısı, Cumhuriyet döneminde ilave edilen 9 bine yakın sayıda Türkçe eserler ile birlikte bugün 13 bine ulaşmaktadır. Kitapların 1147 adedi yazma, 1135 adedi değerli basma olmak üzere ciltli toplam 2282 adedi Osmanlı dönemine ait Arapça, Farsça ve Osmanlıca eserlerden oluşmaktadır. Mehmed Necip Paşa tarafından vakfedilen ve “Necip Paşa Vakfı” adıyla tasnif edilen 671 adet eser vardır. Bunların dışında, kütüphaneye sonradan kazandırılan ve “Diğer Vakıf” adı ile tasnif edilen 1611 eser bulunmaktadır. Kütüphanenin açıldığı günden beri eserlerin kaybolmasının önüne geçmek maksadıyla her altı ayda bir, Tire’de İslâm Hukuku’nda ma’nen yükselmiş kişilerin lütfederek kütüphaneye gelip, ciltli demirbaş defterini kontrol etmeleri vakıf tarafından mutad hale getirilmiştir. Bu kontrol ve sayım işinde, Tire’deki medresenin müderrisi ile eşraf hazır bulunmakta, hâfız-ı kütübün ihmal ve kusuru sebebiyle kaybolduğu ortaya çıkan kitap olursa, yerine yenisi aldırılmak suretiyle ödettirilmesi, kaza veya hata ile olduğu anlaşılırsa mütevelli heyeti tarafından vakfın geliri ile satın alınıp yerine konulması talep edilmektedir. Necip Paşa Vakfı’na ait tüm eserler onarım ve bakımı yapıldıktan sonra kırmızı deri mahfazalar içine alınarak vakfedilmiştir. Kütüphanedeki önemli eserlerden bazıları, 1948 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından Genel Müdürlük Kütüphanesi’ne alınmıştır. Tercümesi Yapılmamış Eserler Mevcut: Geçmişte kütüphane istismara açıktı. Günümüzde bu tehlikeler ortadan kaldırıldı. Daha korunaklı, yangına ve hırsızlığa karşı tedbir alınmış durumda. El yazması eserlerin paylaşılması tehlikelere karşı daha garantili anlamına gelir. Bu kütüphanede eserlerin asılları bulunduğundan herhangi bir zararda yerine getirilemez. Bütün eserlerin tıpkı basıma girip korunması gerekir. Kütüphanedeki eserlerin çoğaltılmamış olma ihtimali yüksek. Vakıflar meselesi iyi incelenmesi gereken bir konu. Bu işlerin devlet kanalıyla olması gerekir. Tepeden inme yapıldığı zaman eserler zarar görebiliyor. Bu eserlere zarar verildiğinde geri dönüşü mümkün olmayabiliyor. Parçalanan eserler için restorasyon atölyesi kurup kitapların onarılması gerekir. Koli bandıyla tutturulması eserlere zarar veriyor. Uzman ekipler ile çalışılıp eserlerin insanlığa kazandırılması doğru olanıdır. Amerika’dan gelen heyet İbni Sina’nın Şifa kitabından faydalana biliyor. Biz tercümesi yapılan eseri anlayamıyoruz. Bu eserlerin bir an önce anlaşılır durumda çevirilerinin yapılması ve herkese açılması daha iyi olacaktır. Tire Necip Paşa Kütüphanesinde hazine değerinde yazma eserler bulunuyor. Bu güne kadar bu kıymetli eserlerin çoğu topluma faydalı hale getirilemedi…