Yasin Kayış birçok insanın bilmediği tarihi geçmişi anlattı. Eserler yıkılıp, yazılar da yok olunca artık akıl unutuyor o gün olan bitenleri. Bunu kalıcı yapmak için Yasin Kayış kolları sıvayıp Torbalı yöresinde Abdulhamit’in kendi mülkü olan sonra da devlet hazinesine kalan on dokuz çiftliği birçok yönüyle araştırmış. Uzun ve zahmetli bir çalışmanın ürünü. O çiftlikler (köyler) modern tarımın ülkemize gelişinde önderlik yapmış ve mektepleriyle, camileriyle, sularıyla, havuzlarıyla, zahire ambarlarıyla örnek bir görünüm sergilemişler. İlk dönem İzmir At Yarışlarının, sergilerin dünya ölçekli düzenlendiği köyler buralar. O günden az eser kalsa da görünürde, sanat eseri sayılacak düzeyde durmaktadırlar.
Yasin Kayış, Sultan Abdulhamid'in kendi kesesinden İzmir ve çevresinde yaptırdığı hayır eserleri üzerinde durdu. Torbalı yöresinde on dokuz mahalde yapılan bu cami ve okulla birlikte sanayide gerçekleştirdiği reformist yapılar üzerinde durdu. Son derece strateji noktada kendi hazine-i hassasından ödediği paralarla alınan tapulardı bunlar.
Güzel Bir Haber:
Konuşmanın açılışını TYB İzmir Şube Başkanı Levent Ertekin yaptı. Konuşmaya bizim için bir müjde ile başladı. İzmir Cumhuriyet Eğitim Müzesi’nin ismi TYB İzmir Şubesinin yazılı müracaatı ile “Naci Gümüş Eğitim Kültür Müzesi” olarak konulması kabul edilmiş. Bu haber bizleri çok sevindirdi.
Sultan Abdulhamit’in İzmir Çevresinde Çok sayıda Eseri Bulunmakta:
Yasin Kayış konuşmasına tevazulu bir girişle başladı. Ben bu konu üzerinde aslında küçük bir kısmını kapsayan araştırma yaptım, diyerek söze giriş yaptı. Bu konuda daha geniş bir araştırma yapılması gerekmektedir. Salnamelerin incelenmesi, on dokuz köyde yapılan araştırmalara bakılırsa aslında zor bir işi başarmış. Bu eserler bizzat Abdulhamit tarafından yaptırılan eserler. Bu çiftlikler Torbalı yöresinde kurulmuş olan on dokuz çiftlik. Buralarda modern tarıma geçiş yapılıyor. Avrupa’dan orak makinası getiriliyor, ilk defa demir pulluk kullanılıyor. Bu bölgeye demir yolları yapılıyor. Pamuk, üzüm, incir gibi yörenin ürünlerine taşıma kolaylığı getiriliyor. Bu dönemde Sultan Abdulhamit, Musul-
Kerkük, Filistin ve İzmir yöresinde çiftlikler alıyor. Kendi parasıyla mülk ediniyor. Bu çiftlikler bizzat padişahın tapulu malı. Her köye cami, caminin yanında mektep yapılıyor. Köylere su getiriliyor bazı köylere havuzlar yapılıyor. Bu eserlerden çok azı günümüze kadar ulaşabiliyor. At yarışları için yapılan binalar boş zamanlarında sergi, eğitim amaçlı kullanılıyorlar.
Köylerde tarım sergileri açılıyor. İzmir fuarcılığının esası buraya dayandığı sanılmaktadır. Bu sergilerde tarım aletleri sergileniyor. Çok uzaklardan bile bu sergilere gelenler oluyor.
Yapılan araştırmalarda bazı okullarda öğretmen sayısı çok az olmasına rağmen hatta bazı okullarda altı öğrenci var ama okul faaliyetine devam ediyor. Bazı okullarda ise kız öğrenci sayısı erke öğrencilerden fazla olduğu kayıtlarda karşımıza çıkıyor. Okulların bazısında kız öğrenciler için hanım öğretmenler bulunduruluyor. Bu okullarda başarılı olan öğrencilerin İzmir’de yatılı ortaokula gitmesi sağlanıyor.
Bu bölgeye getirilen tarım aletleri, ürünler, sergiler resimlenerek sultana gönderiliyor. Bu bölgede yapılan tarımı bizim modern tarıma geçişimiz olarak kabul edebiliriz.
Bu dönemde İzmir Şirinyer koşu alanında azınlıklar tarafından at yarışları düzenleniyor. Hangi devletin atı kazanıyorsa o devletin marşı okunuyor. Yalnız Türkler adına koşan at yok. Bunun üzerine çiftliklerde modern anlamda at yarışları düzenleniyor ve Türk Marşları çalınıyor. At yarışları otoriteleri ve devlet temsilcileri de bu yarışlara davet ediliyor. Bu bölgede at yetiştiriciliğinin gelişmesine sebep oluyor.
Yasin Kayış hocanın anlattıklarının çoğu ilk defa gün yüzüne çıktı. Sonunda soru cevap olarak sohbet uzadı. TYB İzmir Şube Başkanı Levent Ertekin’in konuşmacıya plaket vermesiyle sona erdi.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.