Ulaşım özellikle 19. yüzyılın ortalarından bu yana Anadolu topraklarında sürekli konuşulan bir mesele. Yolların yapımı, bu yollarda kullanılacak vasıtalar, vasıtaları anlamlı hâle getiren insanlar, o insanların sayısındaki değişime karşı alınan önlemler... Çeşitli kombinasyonlarda farklı farklı sorunlar üzerinden ‘ulaşım’ sürekli konuşulmuş. Ulaşımda çözüm bulunmaya çalışılan odak nokta her zaman olduğu gibi, ‘şehir sakinlerinin istedikleri yere istedikleri zamanda götürülmesi’dir.
Özellikle İstanbul özelinde düşündüğümüz zaman, başlangıçta ortaya çıkan araç ve yol sorunu, sonrasında insanların ciddi bir nüfusla İstanbul’a gelmeye başlamalarıyla ulaşım hizmetlerinin aksamasına sebep olmuş ve yönetenlerin çaresiz kalmasına kadar gidebilmiş mesele. Osmanlı döneminde de, Osmanlı sonrasında da ulaşıma dair belli başlı projeler söz konusu olmuş ve bunlarda, araç ve yol sorununu, ‘konforlu’ ve ‘huzurlu’ bir toplu taşıma hizmeti vesilesiyle çözmek amaçlanmış.
İstanbul Ticaret Odası’nın (İTO) katkılarıyla İbrahim Yarışsorumluluğunda hazırlanan Karikatürlerle İstanbul’da Toplu Ulaşım kitabı- albümü, Türkiye’deki ulaşım realitesine, 1908- 1982 arasında yayımlanan karikatürler ve gazete kupürleri ışığında bir bakış açısı sunuyor okuyucuya. Yarış’ın önsözünde de belirttiği gibi İstanbul’da yaşayıp da toplu taşıma araçlarında anısı olmayan hemen hemen yoktur. Kent kültürünü şekillendiren etkenlerden en önemlisi, kimi zaman gerçekten ‘sıkıcı’ olarak addedilebilecek bu anılar olabiliyor. Ulaşımla ilgili var olan çok sayıda çalışmanın yanı sıra, “mizahın engin imkanlarından faydalanarak ulaşım konusuna farklı bir perspektif kazandırmak amacıyla” böyle bir ürün ortaya konulmuş.
Vapurla başlıyor Osmanlı toplu taşıma serüveni, modern anlamda!
Osmanlı’da toplu taşımacılığa yönelik ilk ‘modern’ adımlar deniz taşımacılığıyla, Sultan Abdülmecid’in kurduğu Şirket- i Hayriye aracılığıyla atılıyor. Şirket- i Hayriye’nin kurulmasındaki amaçlardan en önemlisi Adalar ve Boğaziçi’nde oturanların taşınmasından sorumlu vapurların yetersiz olması. Başka birtakım nedenler de olsa, meselâ şirketin kuruluşuna ilişkin hazırlanan mazbatada şehrin gelişimiyle alâkalı şöyle bir neden yer alıyor: “Boğaziçi’nde işleyen vapurların adedi artarsa Boğaziçi’ne olan rağbet de artacaktır ve bu da Boğaziçi’nin imarını sağlayacaktır.” Şirketin kuruluşuna dair aktarılması gereken çok unsur var ama uzatmamak adına, biraz ilgi çekici olanından bahsediverelim: Şirket- i Hayriye’nin kurulması ve 7 vapur alınması talep edilir; ki bu vapurlardan biri Üsküdar- İstanbul (yani Eminönü), diğeri İstanbul- Beykoz, ikisi Anadolu yakası ve İstanbul- Sarıyer, üçü ise Rumeli yönünde çalışır, ve ayrıca Boğaz’dan Karadeniz’e çıkmak isteyen gemileri çeken gemiler de mevcuttur.
Şehir içi toplu taşıma araçlarının Osmanlı’daki tarihine bakıldığında, Galata ile Pera arasında açılan veSultan Abdülaziz tarafından yaptırılan tünel, önemli bir yer teşkil eder. Sultan Abdülaziz bu tünel için izin verirken ‘halk ve tüccar için büyük kolaylıklar geleceğini’ düşünüyor. 1869 tarihli fermanda geçen ifade şu şekilde: “Galata’dan Beyoğlu’na tahte’l arz (yeraltından) öyle bir yol inşası halkça ve ticaretçe teslihât- ı matlubeyi (arzu edilen kolaylıkları) vücuda getireceği cihetle...”
Hükümet Fransız mimar Mösyö Gavand ile bir mukavele imzalayarak 30 ay içerisinde bitirilmesine dönük bir başlangıç yapıyor. 4 yıl sonra, yani 17 Ocak 1875’te hizmete giriyor ve sadece yolcu taşımacılığında kullanılmıyor; Tünel’in vagonları birinci ve ikinci mevki olarak düzenleniyor ve ön vagonda hayvan, eşya ve arabalar için yer tahsis ediliyor. Tünel, Türkiye’nin ilk metrosu, dünyanın ikinci metrosu olarak biliniyor. İstanbul ulaşım tarihinde gerçekten çok önemli bir yeri olan Tünel projesi sayesinde “Şehirdeki mevcut nakil vasıtalarına, şehir halkının o güne kadar görmediği ve bilmediği bir yenisi daha eklenmiş oldu”.
Devamı için: http://www.dunyabizim.com/Manset/21161/karikaturlerle-istanbulun-toplu-tasima-seruveni.html
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.