Konya Şubesi'nde “İran’da Türk Lehçeleri” konuşuldu

Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Fars Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi ve Mevlana Enstitüsü Başkanı Prof. Dr. Ali Temizel, İran’da Konuşulan Türk Lehçelerini anlattı.

İran’ın konuşulan Türk lehçeleri çeşitliliği bakımından Türkiye’den daha zengin bir sayıya sahip olduğunu, İran nüfusunun yaklaşık olarak yüzde 35’inin Türkçe konuştuğunu, bu lehçelerin hepsini tek tek saymak yerine belli başlı 3-4 tanesini anlatacağını söyleyen Prof. Dr. Ali Temizel, Azerbaycan, Sahra Türkmenleri, Kaşkaylar ve Avşarların sayı olarak dikkate alınması gereken Türk toplulukları olduğunu söyledi. Azerice, Türkmence vb. söylemlerin yanlış olduğunu ve bu terimlerin kullanılmaması gerektiğini belirten Temizel, doğru olan terimin Azerbaycan Türkçesi, Kaşgay Türkçesi, Türkmen Türkçesi olduğunu söyledi. Bunun sebebi olarak da saydığımız bu dillerin Türk Dili ailesinin birer lehçesi olduğunu, hiç birisinin Türkçeden ayrı düşünülemeyeceğini belirten Temizel, “İran sınırları içerisinde kalan Güney Azerbaycan bölgesinde yaşayan insanların yüzde 97 gibi bir oranla Azerbaycan Lehçesi ile konuştuklarını” söyledi. İran’ın Türkiye’den sonra Türkçe konuşulan ikinci devlet olduğunu başkent olarak da İran Başkenti Tahran’ın dünyada Türkçe konuşan en fazla nüfusa sahip başkent olduğunu ifade etti. Temizel, “Bizim başkentimiz Ankara 4,5 milyon nüfusa sahip, Tahran ise 13 milyon kişiyi içinde barından çok büyük bir metropol ve bu 13 milyon kişinin 7 milyonu Türkçe konuşuyor. İstanbul Başkent olmadığı için bu kıyaslamaya tabi tutmuyorum.” dedi. Azeri Türkçesinin en büyük temsilcisinin Şehriyar olduğunu söyleyen Prof. Dr. Ali Temizel, Şehriyar’ın Haydar Baba şiirini kendi sesinden dinletti.

İkinci yoğun nüfusu Türkmenlerin oluşturduğunu ve Türkmen Türkçesinin en büyük temsilcisi olarak da Mahdumkulu’nun kabul edildiğini, Türkmenlerin onun ölüm yıldönümünde büyük törenler düzenlediklerini ve bu kutlamalar sırasında bir gece Mahdumkulu’nun mezarı etrafında yattıklarını söyleyen Temizel, kendisinin de bu kutlamalara bir kez katılma fırsatı bulduğunu ve 10 binlerce Türkmen ile mezarlıkta bir gece kaldığını sözlerine ekledi. Kaşgayların henüz bir alfabeye sahip olmadıklarını ama dillerinin unutulmaması için büyük mücadele verdiklerini söyleyen Prof. Dr. Ali Temizel, “2,5 milyon nüfusa sahip Kaşgaylar bu mücadelelerinin semeresini almaya başladılar.

Çıkardıkları dergiler ve bastıkları kitaplar sayesinde dillerini canlandırma imkânı buldular. Şimdi geleceğe daha da bir umutla bakıyorlar.” dedi. Konuşmasının sonunda “Tahran da pazarda gezerken arkadaşlarla konuşmamızı duyan iki kadın yanımıza gelerek nerelisiniz diye sordular. Bizde İstanbulluyuz cevabını verdik. ‘Türkiyeli cevabını verse idik bizi Azerbaycanlı da sanabilirlerdi. Çünkü onlar için İran’ın batısı tamamen Türkiye’ Bunun üzerine Kadınlar bize demek ki siz de bizim gibi Türksünüz dediler. Yani kendilerini bizden öne alarak bizi kendilerine benzettiler” diye bir anısını anlattı. Sonra da buna ilave olarak Tebriz’de yaşadığı bir olayı anlatarak konuşmasını bitirdi. “Tebriz’de tanıştığımız bir kadın bize oğlunun yükseköğrenim görmek için Ankara’ya gittiğini söyledi. Ankara’daki okulunu bitirdikten sonra Yurt dışına gidip eğitimini tamamlayacak dedi. Yani Ankara bir Tebrizli için Yurt dışı değil bir vatan toprağı. Biz de İran’a bütün önyargıları bırakıp bu gözle bakmalıyız.” Programın sonunda TYB Konya Şubesi Başkanı Prof. Dr. Hayri Erten, Prof. Dr. Ali Temizel’e günün hatırasına katılım plaketi takdim etti.