Kutadgu Bilig, Türk fikir hayatının çok önemli bir eseridir

“Yazılışının 950. Yılında Kutadgu Bilig, Bilim ve Düşünce” başlığı altındaki söyleşide konuşan Bozkaplan,  “Kutadgu Bilig, Türk fikir hayatının çok önemli bir eseridir. XI. asrın ikinci yarısında (1069 – 70) Balasagunlu Yusuf Has Hacip tarafından mesnevi tarzında yazılmış manzum bir siyaset bilgisi kitabıdır. Ansiklopedik bir eserdir. Mesnevi’nin beyit sayısını Kur’an-ı Kerîm’in ayet sayısıyla eşlemek düşüncesinin yönlendirmesiyle 6600 civarında beyit içerir. Yusuf, eserini Karahanlı hükümdarı Ulu Tawgaç Buğra Han’a sunmuştur. Yusuf has Hacip, eserini hem doğu hem de batı felsefesi temellerinde inşa etmiştir. Yani eserinde hem Eflatun ve Aristo’nun hem de Farabî ve İbni Sina gibi düşünürlerin izleri görülür. Has Hacip, Arap ve Fars kültürünü tanımış, İskender, İsa ve Musa hikâyelerinden haberdardır. İranlıların Şahname’si, Türklerin Kutadgu Bilig’i vardır. Kutadgu Bilig, günümüze üç yazma ile ulaşmıştır. Viyana nüshası, 1439 tarihlidir. Uygur harfleriyle yazılmıştır. Kahire nüshası, Arap harfleriyle istinsah edilmiştir. Fergana nüshası, Arap harfleriyle yazılmıştır. Eser, Fe’ûlün / fe’ûlün / fe’ûlün / fe’ûl kalıbıyla yazılmıştır.  Adeta sahneye konmak üzere hazırlanmış aslen dört kişinin rol aldığı bir tiyatro eseridir: Ay Toldı, “kut” timsalidir. Kün Togdı, “adalet” timsalidir. Ögdülmiş, “anlayış” timsalidir. Odgurmış, “akıbet” timsalidir. Türk edebiyatını en güzel bahar şiirlerinin (Bahariye) ilki Kutadgu Bilig’tedir. Yusuf Has Hacip eserinde, teoloji, mitoloji, felsefe, aile, kadın, içki, devlet yönetimi, diplomasi, astronomi, astroloji, maliye folklor, halk hekimliği, vb. konulara yer vermiştir.” dedi.

Prof. Dr. Şerif Ali Bozkaplan sözlerini şöyle sürdürdü: “Kutadgu Bilig, bir pendnâme olarak iyi bir insanın nasıl olması gerektiğini anlatır. İşte bazı tavsiyeleri: Tanrıya bağlan, ahirete inan, akıl ve bilgiye değer ver, doğru ve dürüst ol, eline, beline ve diline hakim ol, küçükleri sev, büyüklere saygılı ol, gelenek ve göreneklere bağlı ol, tevazu sahibi ol, vb. Kutadgu Bilig, kompozisyonunu atasözleriyle zenginleştirmiştir. Eserin en güzel atasözü de: Ukuş körki til ol, bu til körki söz / Kişi körki yüz ol, bu yüz körki köz. (Aklın güzelliği dildir, dilin güzelli söz  / İnsanın güzelliği yüzdür, yüzün güzelliği göz.)

Bozkaplan konuşmasında Kutadgu Bilig’in mutlaka okunması gereken önemli bir eser olduğunu vurgulayarak, “Türk edebiyatının ölümsüz eseri Kutadgu Bilig’in , günümüzde, dünden daha çok okunmalı ve daha iyi idrak edilmelidir. Zira bu kitaba bugün on asır evvelinden daha çok ihtiyacımız vardır.”diye konuştu.

 Program bitiminde İzmir Şube Başkanı Abbas Levent Ertekin Prof. Dr. Şerif Ali Bozkaplan’a katılım belgesi taktim etti. Günün hatırasına katılımcılarla birlikte bir fotoğraf çektirildi.

Mahir Adıbeş