Bizde târih deyince Osmanlı, Osmanlı deyince de pâyitaht İstanbul akla gelir. Dolayısıyla “eski Ramazanlar” tâbirinin içini doldurmak üzere yazılanlar da imparatorluğun diğer beldelerinden ziyâde, İstanbul’u anlatırlar. Oysa her fırsatta Osmanlı’nın 5 milyon küsur kilometrekare toprağı olduğunu söyler, övünür dururuz. Bu yazıda İslâmiyet’in kutsal iki şehri Mekke ve Medîne’de eski bayramların nasıl idrâk edildiğini Eyyüb Sabri Paşa’nın (ö. 15 Safer 1308/30 Eylül 1890) kalemine yansıdığı kadarıyla müşâhede edeceğiz. Takrîben 140 sene evveline gidip Eyyüb Sabri Paşa’nın mihmandarlığında bu kudsî toprakların ‘muâyede merâsimleri ve âdet-i kadîmeleri’ne doğru târihî/kültürel bir yolculuk yapacağız. Ancak bundan evvel, Eyyüb Sabri Paşa ve kıymetli eseriMir’âtü’l-Haremeyn’den kısaca bahsetmek yerinde olacaktır.
Eyyüb Sabri Paşa ve klâsik eseri Mir’âtü’l-Haremeyn
Sultan II. Abdülhamid dönemi bahriye paşalarından olan Eyyüb Sabri Paşa, aynı zamanda eğitimci ve târihçi kişiliğiyle temâyüz etmiştir. O, uzun müddet Hicaz’da görev yapmış, bu esnâda bölgenin târihiyle ilgilenmiş, çeşitli araştırmalar yapmış ve on beş yıl emek vererek döneminin en hacimli Türkçe Haremeyn târihini, Mir’âtü’l-Haremeyn’i kaleme almıştır. İlk kitabı Mekke (Mir’ât-ı Mekke, İstanbul 1301), ikinci kitabı Medîne (Mir’ât-ı Medîne, İstanbul 1304) ve son kitabı Arap yarımadası (Mir’âtü Cezîreti’l-Arab, İstanbul 1306) olmak üzere üç ana kitaptan oluşan eserini Paşa, 1872’de hazırlamaya başlamış, ancak 1887’de tamamlayabilmiştir.
Eserde başlangıçtan îtibâren Arap yarımadasındaki yerleşim merkezlerinin, özellikle Mekke ve Medîne’nin kuruluşu, gelişmesi, bölgede ortaya çıkan eski dinler ve peygamberler, bölgedeki kabîleler, İslâmiyet’in doğuşu ve yayılması, Kâbe, Mescid-i Nebevî ve diğer bâzı yapıların inşâsı, binaların geçirdikleri birtakım tâmiratlarla târihteki yerleri ve ehemmiyetleri, kutsal beldelerin ziyâret usûl ve âdâbı, Haremeyn’in sosyal ve iktisadî durumu, örfler, âdetler, Osmanlı sultanlarının Haremeyn’e olan bağlılık ve hizmetleri ele alınmıştır. Aynı zamanda Cezîretü’l-Arab cildi, Arap yarımadası târih ve coğrafyası hakkında geniş değerlendirmeleri hâvîdir.
Paşa, istifâde ettiği altmış civarında kaynak zikreder, ancak daha başka birçok kaynaktan faydalandığı eserin muhtevasından anlaşılmaktadır. Kaynaklardan aldığı bilgilerin yanında kendi müşâhedelerine de geniş yer ayırması, bölgenin sosyo-ekonomik ve kültürel târihi açısından büyük önem taşır. Böylece Paşa, okuyucusunu bir buçuk asır öncesine taşır; günümüzde maalesef geçmişten pek az izin kaldığı bu mukaddes beldelerde güzerân eylerken, tarihte iz bırakmış devlet, millet ve toplulukları; beldenin örf ve âdetleriyle icrâ edilen çeşitli alayları ve merâsimleri zengin mâlûmâtı ve cömert birikimiyle gözler önüne serer.
Devamı için: http://www.dunyabizim.com/ilgilihaber/21109/mekke-ve-medinede-eski-ramazan-bayramlari.html
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.