Örnekleriyle birlikte tekke musikisinin 10 formu

Türk müziğinin en şevk verici, en ruha tesir eden formları Müslümanlığın manevi yorumunun merkezleri olan tekkelerde okunan ve tekke mûsikisi diye tabir edilen türe ait eserlerdir. Daha âşıkâne, daha vecd ü istiğrakla yoğrulmuş bu eserler, zikrullah ayinlerine halâvet ve revnak vermek üzere okunmuş. Bu minvalde biz de tekkelerde okunan musiki formlarını kısa kısa açıklayıp örnekleriyle birlikte zikretmeyi uygun gördük.

Mevlevî âyini:

Tekke mûsikisinin en büyük formu Mevlevî ayinleridir. Bu ayinler aynı zamanda Türk müziğinin de en büyük formudur. Mevlevî yolunun şeyhleri tarafından Hz. Mevlânâ'dan sonra gelen eklerle bugünkü formunu almıştır. Mevlevîhânelerde mutrip heyeti tarafından icra edilir. Bütün tarikat ayinleri gibiSevgili Peygamberimiz'i öven ifadeler, yani na'tla başlar. Türk müziğinin en sanatlı eserleri olarak ifade edilir. Ayinler için seçilen güfteler Hz. Mevlânâ'nın Mesnevî-i Şerif'i ve Dîvân-ı Kebir'inden seçilir. 4 kısımdan oluşur, bu kısımlara selâm denir. Âyin, aşr-ı şerif tilâveti ve gülbankla nihayete erer.

Mevlevî ayinleri ve Mevlevilik hakkında malumatlar içinde kaybolmadan, bilgi sahibi olmak isteyenler, Sûfi Yayınları'ndan çıkan Dinle Neyden isimli kitaptan faydalanabilir. Günümüzde serbestçe icra edilebilen tek tarikat ayini olan Mevlevî ayinlerine bir örnek: 

Durak:

Tekkelerde icra edilen zikrullah ayinlerinde okunan bir türdür. Güftesi evliyanın büyüklerinin nutk-u şeriflerinden seçilir. Güftelerin konusu çeşitlilik arz eder. Cenâb-ı Hakk'a münacaat yahut na't veya mesnevi türünde bir şiir seçilebilir. Ağır ağır, uzun nağmeler barındıran bir türdür. İlahilere benzese de daha ağır, derin ve icra edilirken daha dikkat ve itina gerektirir. İcra edenleri durakhan olarak anılır. Durak formuna Türk müziğinin son döneme damga vuran ismi Münir Nurettin Selçuk'un sesinden bir örnek:

Kaside:

Divan edebiyatının bir türü olan kasideler, Türk müziğinde de ifadesini bulur. İrticâlen zakirlerden biri tarafından zikrullah devam ederken okunur. Kasideler, velilerin divanlarından seçilir. Zikrullahın verdiği zevke göre zakir, genellikle zihnindeki bir kasideyi seçer. Zikrullahın ritmine uydurulması hayli maharet isteyen bu türe Hafız Kani Karaca'nın sesinden bir örnek: 

Şuğl:

Güfteleri ekseri Türk şairler tarafından yazılan Arapça şiirlerden seçilen ve ilahiye benzeyen formdur. Şuğller, ilahilere nazaran daha azdır. Bestesi basit ve sık tekrarlara sahiptir. Şuğller, özellikle Arap kökenli Kadiri, Rifai, Sâdî, Bedevî ve Şazelî gibi tarikatların zikrullah ayinlerinde okunurlar, fakat buralarla sınırlı değildirler. Genellikle zikrullah esnasında okunduğu için, ritme uygun düşecek usullerle bestelenirler. Şuğle bir örnek: 

İsm-i Celâl:

Allah ism-i şerifinin en anlamlısıdır. Tekkelerde, zikrullah ayininde Kelime-i Tevhid'in ardından her tarikat kendi üslûbunca okurlar. İsm-i Celal'in ritmine göre ilahiler okunur. Zakirler art arda belirli bir ritimle Allah ism-i şerifini tekrar ederler. Zikrullahda diğer Allah'ın diğer ismine geçene kadar, devam eder. İsm-i Celâl'e bir örnek vermek gerekirse: 

Devamı için: http://www.dunyabizim.com/Manset/21472/ornekleriyle-birlikte-tekke-musikisinin-10-formu.html