Ozanların dert ortağı geleneksel sazlar

Dünyanın farklı ülkeleri farklı karakterlerde müziğe sahip. Bu müzik formuyla hüznünü ve sevincini işleyen halkların kullandığı enstürmanlar, zamanla yaşadıkları topraklarla özdeşleşmiş. Ülkelerin sembolü olan enstrümanları ve müzik karakterlerini araştırdık.

Türkiye'de bağlama

Türk müziğinin ayrılmaz parçası olan bağlama, asırlarca Türk halkının, âşıkların ve ozanların dert ortağı, can yoldaşı oldu. Kopuz, saz, cura, tambura, divan sazı gibi yörelere ve büyüklüğüne göre farklı adlandırılsa da hepsi bağlama ailesinin bir üyesi.

Türkiye'de en yaygın kullanılan telli çalgı olan bağlama, geleneksel kültürün de sembolü. Orta Asya'ya uzanan tarihi ile bağlama, Anadolu'nun vazgeçilmez miraslarından biri. Bağlama, Türklerin kimi zaman dertlerini, kimi zaman sevinçlerini, çoğu zaman da iki âşığın kavuşamama hikayelerini dile getirdiği türkülerin de baş tacı.

Geçmişte bağlama ustaları doğru ağacı bulduklarında enstrümanlarını kendileri yaparmış. Bugünse bağlamalar atölyelerde üretiliyor. Bağlama, bir dönem marangozhanelerde üretilirken günümüzde saz atölyelerine taşındı. İyi bir bağlamanın yapım süreci 40 ve 45 gün arasında değişiyor. Bağlamanın serüveni, hammadesi olan iyi ses veren bir ağacın seçimi ile başlıyor. Bağlama, tekne, göğüs ve sap olmak üzere 3 ana kısımdan oluşuyor. Şelpe ve dövme denen parmakla çalma tekniklerinin kullanıldığı enstrümanda 7 tane tel bulunuyor.

Saz ustası Kemal Eroğlu, bağlamaların kişiye özel olarak imal edilmesi gerektiğini vurguladı. Eroğlu, bağlama ile alakalı şu ifadeleri kullandı: “Bağlama kişiye özel yapılmalı. Bizde hâlâ yöresel bazda çalındığı için bir Konyalı'nın, Malatyalı'nın, Egeli'nin çaldığı tarz farklıdır. Onlara uygun yapılmalı. Bence en önemli husus bu. Bir de ses tonuna ses hacmine göre yapılmalı. Perde dizinleri günümüze göre başka müzik aletleri de çalınabilecek şekilde dizayn edilmiş. 100 yıl öncesine kadar bağlama kendi içinde lokal bir aletken şimdi dünyanın diğer bütün müzik aletleriyle çalınabilecek düzeye gelmiş vaziyette.”

Geleneksel Türk müzik enstrümanları arasındaki sarsılmaz yerini koruyan bağlama, günümüzde konservatuarların ilgili bölümlerinde de yoğun talep görüyor.

Kırgızistan'da komuz

Kırgız geleneksel enstrümanı komuz, günümüzde ağaç yerine boynuzdan da üretiliyor. Dağ koçunun boynuzundan komuz yapan isimse Tomotoyev Usta. Onun elinden çıkan ilk boynuz komuz, usta sanatçılardan tam not aldı.

Osmonakun Tomotoyev, 20 yaşından itibaren ağaçları geleneksel Kırgız çalgısı komuza dönüştüren bir usta. Usta sanatçı, bir yıl önce kemik ve boynuzdan yapılan eşyalardan ilham alarak boynuzdan komuz yapma fikrini düşündü. Kendi işinden zaman buldukça evinin bahçesinde kurduğu alanda, 6 ay boyunca Kırgızistan'ın ilk boynuz komuzunu yaptı. Tomotoyev, boynuz komuz için 5 dağ koçunun boynuzunu kullandı ve ince ince işledi.

İnce işçilik ürünü olan boynuz komuz alanında bir ilk olma özlliğine sahip. Komuz ustası Osmanakun Tomotoyev, boynuzdan yaptığı komuzla ilgili şunları söyledi: “Aslen tarih eğitimi gördüm. Meslek hayatıma Toktogul Satılganov Kırgız Ulusal Filarmonisi bünyesinde oluşturulan deneysel işlikte, 1989'da başladım. O zamanlar ülkenin tüm bölgelerindeki sanatçılar için en iyi müzik aletlerini yapan deneysel işlikte, komuz, kıl-kıyak yapmayı öğrendim. Ancak özel nedenlerden dolayı 1995'de başka işte çalışmaya başladım. Ardından komuza ve enstrümanlara 20 yıl ara verdim. Ben ilk olarak boynuzdan komuz yapmayı denedim. Çok uğraştım ama değdi."

Boynuz komuza ilk başladığında kimsenin ona inanmadığını belirtiyor Osmonakun Usta. Başlarda ancak hediyelik bir eşya olur diyenlerin artık boynuz komuzun sesini duyduklarında yaşadıkları şaşkınlığı Osmanakun Usta şu ifadelerle anlattı: “Bu ilk boynuz komuzu komuzcular denedi ve çaldı. Çok şaşırdılar. Çünkü herkesin şaşkınlığı boynuzdan böyle bir şey nasıl yapıldı? Boynuzdan komuz olacak ve o komuzun sesi böyle çıkacak. Hiç kimse inanmıyordu. Hatta, eskiden birlikte çalıştığımız bir arkadaşım bunun sesi çıkmaz, boynuz komuz sadece bir süs eşyası olur, demişti. Bu beni çok kızdırdı ve ben de ona 'ben bu komuzdan sadece ses çıkarmam, onu konuştururum bile' dedim ve yaptım. Çok mutluyum imkansızı başardım."

Osmonakun Usta, şimdilerde ikinci boynuz komuzunu yapmak üzere çalışmalarına başladı. Boynuzdan sadece komuz yapmak istemiyor. Hedefleri arasında başta keman olmak üzere diğer müzik enstrümanları da yer alıyor.

Devamı için: http://www.dunyabizim.com/Manset/21019/ozanlarin-dert-ortagi-geleneksel-sazlar-video.html