Hacı Kasım Efendi, Babıali’nin ilk Müslüman kitapçısı. Bir İranlı. 1860 yılında kitapçılığa-yayıncılığa başladığı tahmin ediliyor. Maarif Kitaphanesi, Türk Neşriyat Yurdu, Saatli Maarif Takvimi, Yeni Şark Maarif Kütüphanesi, Ece Ajandaları gibi yayıncılık tarihimizin bugününe kadar etkisini sürdürmüş muhtelif firmaların kurucu babası. Emin Nedret İşli, Hacı Kasım Efendi'nin yaptığı yayın faaliyetleri ve ailesi hakkında Mehmet Erken'in sorularını cevapladı.
Dünya Bülteni/Haber Merkezi
Yayıncılığın tarihine dair ufak bir araştırmaya giriştiğimizde, örgütlü yayıncılık faaliyetleri açısından uğrayacağımız en uç nokta 19. yüzyılın ortaları olur; ve temas edeceğimiz isimler de genelde Ermeni ve İranlı kitapçılardır. Ermeni kitapçıların kimlikleri az çok bellidir. Fakat Acem kitapçıların serencamına dair basit bir okuyucudan ilmi meraka sahip bir araştırmacıya kadar herkesin karşı karşıya kaldığı derin bir boşluk mevcut. Turkuvaz Sahaf’ın yayınladığı Filiz Dığıroğlu imzalı Dersaadet’te bir Acem Kitapçı: Kitap Furuş Hacı Hüseyin Ağa kitabı ve yine aynı yazar ve çalışma arkadaşları tarafından sürdürülen bir proje dışında dişe dokunur bilgi edinmek neredeyse imkansız.
İlk bakışta tarih alanında basit ve araştırmacıların yerini doldurmasını beklediğimiz bir boşluk gibi gözüken bu noktanın üzerine biraz gittiğimizde, kültür tarihinin en merkezi caddelerinden ara sokaklarına, enlerine, ilklerine ve daha nicesine kadar dokunmuş, çok da yabana atamayacağımız, hatta ihmal ettiğimizde bir şeyleri eksik bırakmış olacağımız bir gerçeklik ile karşı karşıya kalırız.
Şimdi çok basit bir gezintide yolunuzun Marmaray ile Sirkeci’ye düştüğünü var sayalım. Cağaloğlu çıkışından çıktınız, karşınızda bir kırmızı tuğla bina… yıkılmış. Önünde kapalı dükkanlardan müteşekkil bir han mevcut. Burayı not edin. Devam edip sola, Cağaloğlu yokuşuna saptınız. Biraz ileride solunuzda, Türk Maarif Kitaphanesi, sokağın belki de tek kitapçısı olarak, vitrindeki solgun kitaplar ile sizi karşılayacak. Bunu da not ettiniz… Tamam mekânsal bağları biraz durduralım. Üzerinden çok da geçmemiş takvim alışkanlığımızın mütemmim cüzlerinden “Saatli Maarif Takvimi”lerini unutmadık herhalde daha. Ya da Necip Fazıl’dan, hafız divanlarından vs. bahsetsem…
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.