Şehir konulu kaynaklar ve hasbihal

Şehir Araştırmaları Merkezi kapsamında bir araya getirdiğimiz kaynak eserleri incelerken bazen geçmişe dönüp, şehir hakkında nelerin yazıldığını, şehrin nasıl tanındığını Hayat Türkiye Ansiklopedisi’nden öğrenmek istedim. 

Bunun yanında Güneş, Sabah, Milliyet Gazetesi’nin yayınladığı illeri içine alan ikişer ciltlik Şehir Ansiklopedisi, birbirinin tekrarı durumunda görüldü.

Bir dönem oldukça ses getiren Yurt Ansiklopedisi’ni temin amaçlı çalışmamız sekteye uğramıştı. 10 Büyük cilt ve bir ek ciltten oluşan Yurt Ansiklopedisi’ni alırken şehirler hakkında bilgilerin 1980’li yıllarda olduğu gibi kalmadığını, bu süre içinde birçok değişimin olduğunun farkında oluyor, insan.

Diyarbakır’ın geniş çaplı ilk ansiklopedisini yüzlerce maddede bir araya getiren İhsan Işık’ın Diyarbakır Ansiklopedisi, beş cilt tutmakta.

İstanbul, Kayseri, Konya gibi birçok ilde şehirleri eksen alan Şehir Ansiklopedileri yayınlanmıştır. Kimi zaman ansiklopedi yerine o şehrin kitap dizisi çıkarılmaktadır. Erzurum, Rize Kitapları bunun belirgin emsalidir.

Ansiklopedilerin zamanla değişken bilgilere açık olmaması, yenilemeyi ek ciltlerle sürdürmeyi zorunlu kılmaktadır. Gerek Meydan L. Ansiklopedisi gerek diğer ansiklopediler, bu geleneği uzun zaman devam ettirmiştir.

İlgi alanımız şehir olduğu için ansiklopediler, ilerleyen sanal ortamın kirliliği göz önünde bulundurulduğunda her daim kalıcı bilgiler için birer başvuru kaynağıdır.

Sanal ortamın güven vermekten uzak yapısı, zaman içinde şehirler hakkında yanlış bilgilendirmelerin kitaplarda kendisine yer bulması, her şehirde birer Şehir Araştırmaları Merkezi’ni zorunlu hale getirmektedir. 

Elbette her şehrin kaynak eserlerini kişinin temin etmesi oldukça güçtür ve bu ancak şehirlerarası karşılıklı güven ve tanışma ile mümkündür, yazarlarla şairlerle, konuya ilgi duyanlarla birlikte daha sağlıklı bir dokuman merkezi oluşturma söz konusudur.

Şehir ile ilgili araştırmaları bulunan isimlerin bir araya gelerek oluşturacakları merkezler, böylelikle o şehrin canlı hafızası konumunda olur.

Yaşadığımız şehirde bir camiî minaresi için “Kiremitten yapılmıştır.” İfadesine hem bu yıl hem geçen sene birer dergide rastlayan biri olarak, camiî minaresi ortada iken ve kareleri yayınlanmışken açıklamaya ne demeli?

Şehir merkezinde tek kalesi olan Diyarbakır’da kimi resmî ve yerel birçok sitede ve şehri tanıtım amaçlı kitaplarda 16 kalenin olduğu söyleniyorsa ne yapılmalı

Bir kitapta gezilip görülmeden masa başı hazırlanan bilgiler, başka kitaplara doğru olarak yansıtılıp alınıyorsa, şehre gönüllü olan bizim çabamız, yazdığımız gazetede ve kimi sitelerde ne denli yazarsak yazalım, yanlışların önü alınabilir mi?

Her şehrin birer Şehir Araştırmaları Merkezi kurulmadıkça tarih alanında, kültür alanında, İnanç alanında, sanat alanında, folklor alanında yanlışlıklar devam edecek ve bilimsel kılıfa büründürülen yanlışlıklar, zamanla akademik doğrular biçiminde kabul edilecektir.

Bir şehre yılda trilyonlarca lira yatırım gerçekleşiyorsa ve tarih-kültür-sanat alanında böyle bir merkez oluşturulmuyorsa, bunun maliyetinden kaçınılıyorsa, on yıldır dile getirdiğimiz bu önemli husus üzerinde durulmuyorsa, ya biz yanlışız ya başkası doğru yolda değil.

Sözü uzatmaya gerek yok, aslında. Herkes her şeyi biliyor da başımızı kuma gömmeye devam ediyoruz.