Haritaya kabataslak tarzda göz attığımızda, Orta Asyanın, batıda Aral gölünün ortasından geçen 60° doğu boylamı ile doğuda Yakutstan geçen 130° doğu boylamı, kuzeyde Lena ırmağını güneyden kesen 60° kuzey enlemi ile güneyde Hindukuş dağlarını ortadan kateden 32° kuzey enlemi arasında kalan aşağı yukarı 10,735,000km lik muazzam geniş bir araziye yayıldığını görüyoruz. Bu sahanın güneyinde yeryüzünün en yüksek sıradağlarından Himalayalar ile Hindukuşların; orta kesiminde Altaylar, Karakurum ile Tanrı dağlarının, uçsuz bucaksız Gobi, Taklamakan, Karakum ile Kızılkum çöllerinin, Balkaş ile Baykal göllerinin; batıda Aral gölü, Seyhun ile Ceyhun ırmaklarının; kuzeyde de güney Sibirya ovaları ile kesîf çam ormanları olan Taygaların yer aldığını görüyoruz. Himalayalar gibi, deniz seviyesinden 8000 küsur m yüksekliklerden, Turfan ovası gibi, 170m aşağılara inilebilir. Sıcaklık, güney Sibirya ovalarında kışın -35°ye düşebilirken, çöllerin bâzısında 45°ye dek çıkabilir. Nitekim bâzı yörelerde gündelik sıcaklık farkı, 90° ile 95°santigrata dek varabiliyor. Bu dağlarla, ormanlarla, çayırlarla ve bozkırlarla kaplı, sert iklîmlerin hüküm sürdüğü açık denizlerden uzak, pek geniş, zorlu, engebeli arazî, güney doğusundan güneyine, güney batısı ile batısına doğru uzanan Çin, Hint, kadîm İran (Pers) ile Roma-Bizans gibi tarihin kaydettiği en parlak medeniyetleriyle çevrelenmiş bir bölgedir. Buranın bağrından sökün edip Avrasya anakarasının dörtbir yanına dal budak salmış olan sert, savaşcı ruhlu kişilerin oluşturduğu göçebe, yarı- göçebe, bozkır toplumları, bölgenin sınır kesimlerinde adı anılan medeniyetlerle süreklice etkileşmişlerdir. Yine burası birçok konuda tarihe ilkleri yazdırmış bir bölgedir. Bunların başında, aşağı yukarı M.Ö. İkinci binden itibâren, atın, binek hayvan olarak kullanılması gelir. Bunun yanında, ata binmeğe uygun giyecek (tog), eyer, üzengi, mahmuz v.s. saymak gerek. Ata binilerek, yer değiştirme, yol alma hususunda devrim yaratılmıştır. Muazzam mesâfeler, o devirlere göre, nisbeten pek kısa sayılabilecek sürelerde katedilebilir olmuşlardır. Mızraklı, kalkan ile kılınçlı ağıraksak yaya savaşcıdan farklı olarak Orta Asya bozkırlarının ok ile yaylı binicisi, olağanüstü hareket kâbiliyeti gösterir. Hücuma kalkarken hilâl biçimini çizen bu hızlı biniciler, yakın çevrelerinde yaşayan başta kurd olmak üzre, avlanan yabanî yırtıcı hayvanlarda gördükleri gibi, hasımla karşılaşınca, birden sırtlarını dönerek kaçarcasına muharebe meydanından çekilirler. Kaçtıklarını sanan düşman, salkımsaçak ya peşlerine düşer ve aksi istikâmette hızla yol alanların at üstünde dönerek fırlattıkları oklara hedef olmak suretiyle zaiyat vermeğe başlar ya da ganîmetin üstüne üşüşür. Her iki durumda da düşmanı sındırarak mahvederler. Vur - kaç yöntemini uygulayarak çete savaşcılığının öncüsü olmuşlardır. İşte bu yöntemle savaşmak suretiyle en hızlı araç savaş arabası olan başta Çinliler ile Farslar olmak üzre, etrâflarındaki yerleşik medeniyet toplumlarını iki de bir vurmuş, sonunda topraklarını ele geçirmişlerdir. Fakat bir kısmı dahî, boyundurukları altına aldıklarının bağrında erimeğe yüz tutmuştur. Erimeyenlerse, ya yerlerinde yurtlarında kalıp devlet kurmuş ya da tası tarağı toplayıp göç yollarına düşmüşlerdir.
Devamı: https://www.fikriyat.com/yazarlar/teoman-durali/2019/10/21/medeniyetlerin-kesistigi-cografya
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.