“Ülkeler ve Elçiler” Programı başladı: İlk konuk Kazakistan Büyükelçisi Tüymebayev Türkiye Yazarlar Birliği’ndeydi

Büyükelçi’nin konuşmasından evvel ufak çaplı bir ziyafet tertiplenmişti. Kazakistan Büyükelçliği görevlileri ikramın tertipleneceği salona Kazakistan’ın doğal, kültürel ve sosyal alanlarını konu edinen bir resim sergisi açmışlar ayrıca Kazakistan’ı ayrıntılı olarak tanıtan broşür ve kitapçıklarla bu çalışmalarını desteklemişlerdi. Burada en dikkat çekici husus yeni inşa ettikleri Başkentleri Astana’nın mimari yapısında modern yapıların ön plana çokça çıkarılmış olmasıydı. Gördüğüm sahnelerin ardından Müslüman coğrafyasının modernizmle olan hesaplaşmasının bir müddet daha devam edeceği düşüncesiyle konferans salonuna geçtim.

Önce Kazakistan hakkında çok genel bilgileri içeren bir sine-vizyon gösterisi izleyicilerle paylaşıldı. Büyükelçi’nin konuşmasından evvel Türkiye Yazarlar Birliği Şeref Başkanı D. Mehmed Doğan söz aldı ve iki kardeş ülkeden Türkiye’nin Türk dünyasının en batı ucunda ve güneyinde; Kazakistan’ın Türk dünyasının en kuzeyinde ve en doğusunda yer aldığından bahisle ortak bir kadere vurgu yaptı. Doğan ayrıca 1992’den beri Kazakistan Yazarlar Birliği ile Türkiye Yazarlar Birliği arasında önemli bir işbirliği ortamı bulunduğundan, Kazakistan’ın bağımsızlığını ilanını takip eden 3 yıl içerisinde Almaata’da iki kez “Türkçe’nin Şiir Şöleni” tertiplediklerinden bahsetti. Bu çerçevede işbirliğinin daha da gelişeceğini umduğunu söyleyen D. Mehmed Doğan diplomatlara her türlü sorunun sorulabileceğini ancak diplomatların sadece cevap verebilecekleri sorulara cevap verdiklerinin hatırdan çıkarılmaması gerektiğini ekleyerek konuşmasını tamamladı.

Program sorumlusu Ahmet Fidan’ın Büyükelçi’nin özgeçmişi hakkında konuşmasının ardında Büyükelçi daha evvel hazırlamış bulunduğu bir konuşma metnini okumaya başladı. İrticalen konuşmak yerine hazırladığı bir metne sıkı sıkıya bağlı olması klasik bir diplomat tipolojisi ile uyumluydu. Konuşmasında Merkezi Asya ülkelerinin bağımsızlıklarının 20. Yıllarını kutladıklarının altını çizen Büyükelçi, ülkeler ve elçiler programının ilk konuğu olarak çağrılmasıyla birlikte bağımsızlıkların 20. yılı kutlamalarının ilk adımının atıldığını söyledi. Kazakistan’da Türkiye’nin çok iyi bilinmesine rağmen Türkiye’de insanların Kazakistan hakkında hiçbir bilgiye sahip olmadıklarını söyleyen Tüymebayev, ülkesi hakkında genel bir takım bilgiler vermeye başladı. Kazakistan’ın GSMH’sinin 120 Milyar Amerikan Doları seviyesine eriştiğini ve öngörülebilir kısa vadede hedeflerinin bu rakamı 200 Milyar Amerikan Doları’na çıkarmak olduğunu söyledi. Fert başına düşen milli gelirin 7500 Amerikan Doları seviyesinde olduğunu söyledi ancak fert başına düşen milli gelirin “sentetik” bir veri olması Kazakistan’daki sosyal denge hakkında bir fikir oluşturması açısından eksikti. Kazakistan’ın uzay araştırmalarında aktif durumundan bahsetti, Baykonur Üssü’nün ülkelerinde bulunduğunu hatırlattı. Ancak üssün 2050 yılına kadar Rusya Federasyonu tarafından kiralanmış bulunduğundan söz etmedi.

Kazakistan ve Türkiye arasındaki ilişkilere de değinen konuk Büyükelçi ülkesinin Türkiye ve bölge açısından önem taşıyan Bakü – Tiflis – Ceyhan Petrol Boru Hattı projesine aktif desteğinden söz etti. Ayrıca eğitim ve kültür alanında da ilişkilerin son derece gelişmiş olduğundan bahisle ülkesinde 28 Türk Okulu’nun ve 3 Kazak – Türk Üniversitesi’nin faaliyet gösterdiğini, ayrıca çok sayıda üniversitede Türkiye türkçesi  üzerine eğitim veren bölüm bulunduğunu söyledi. Aynı durumun Türkiye tarafında görülmediğini ve bildiği kadarıyla Kazak Dili üzerine eğitim veren bir bölümün Türkiye’de bulunmadığını ifade etti. 10’dan fazla Türk dizisinin ülkesinde gösterildiğini, Türkiye’de yayınlanan çok sayıda kitabın Kazakistan’da da Kazakça’ya çevrilerek yayınlandığını da ekleyen Büyükelçi Türkiye’de Kazakça’dan çevrilmiş fazla kitap bulunmamasının üzüntü verici olduğunu söyledi.

Yazılı konuşmasını bitirmesinin ardından soru – cevap bölümüne geçildi. Bu bölüm başlamadan evvel Büyükelçi Tüymebayev D. Mehmed Doğan’ın konuşmasına atıfta bulunarak Milli Eğitim Bakanlığı görevinden sonra kendisine Büyükelçilik için birçok ülkenin önerildiğini ancak artık diplomasi ile hareket etmek istemediği için Türkiye’yi seçtiğini ifade ederek sorulara diplomat yanıtı vermeyeceğini söylemeye çalıştı. Ancak Büyükelçi Kazakistan ve Türkiye arasındaki kültürel ilişkileri öncelediğini, sorulara verdiği cevaplarla gösterdi ve Türk Dış Politikası’na ve Kazakistan Dış Politikası’na ilişkin soruları cevaplamamayı tercih etti. Örneğin Türkiye’nin uluslar arası politikada en önemli problemi olarak beliren Kıbrıs Sorunu’na ne gibi bir katkılarının olacağı sorusunu Kıbrıs’taki halkın birleşme iradesi gösterdiğinden bahsederek geçiştirdi. BM Düzeninin 1950’den beri istikrarlı bir çözüm getiremediği üç temel sorundan birisi olan Kıbrıs’ta dostluk ve kardeşliğin önemli olduğundan söz etti. Hâlbuki o günün sabahında Yunanistan Dışişleri Bakanı Yorgos Papandreu “Türkiye’nin Kıbrıs’taki işgali bitmedikçe Türkiye’nin AB’ye giremeyeceğini” söylemişti. Bahsedilen AB’nin 27 ülkesi ise Annan Planı’na KKTC tarafından evet çıkınca Kuzey Kıbrıs’a uygulanan tecridin kaldırılmasına karar vermiş ancak bunu uygulamaya geçirmemişti.

Aynı şekilde Irak ve Afganistan İşgallerinden sonra hayati çıkar alanlarında şiddet kullanmaya başladığı görülen ABD’nin Merkezi Asya’daki faaliyetlerini nasıl değerlendirdikleri soruma da “Biz bölgede barış istiyoruz, ABD ABD’liğini yapacak, Kazakistan’da Kazakistanlığını” cevabını verdi. Ayrıca Doğu Türkistan Sorunu hakkında Kazak hükümetinin yaklaşım açısının ne olduğu yönündeki sorumu da cevaplamamayı tercih etti.

Bunun dışında gelen sorular genellikle kültürel alana ilişkin oldu. Konuk büyükelçi Türkçe Konuşan Ülkeler Birliği’nin bu alanda büyük bir rol oynayacağını, Merkezi Asya ülkeleri ile Türkiye’nin birleşmelerinin Türkçe etrafında gerçekleşeceğini söyledi. Ayrıca Kazakistan – Türkiye Stratejik Ortaklık Antlaşması’nın tarihi bir olay olduğuna işaret etti. Kazakistan’ın son dönemde Türk Dış Politikası’nın uluslararası politikada etkin rol üstlenen tutumundan da memnuniyet duyduğunu ifade ederek programı sonlandırdı.

Programın ardından Türkiye Yazarlar Birliği Genel Başkanı İbrahim Ulvi Yavuz tarafından Büyükelçi Canseyit Tüymebayev’e “Hatıra Beratı” takdim edildi. Konuk Büyükelçi’de Genel Başkan İbrahim Ulvi Yavuz’a, Şeref Başkanı D. Mehmed Doağan’a ve program sorumlusu Ahmet Fidan’a hediyeler takdim etti. Programdan sonra Türkiye Yazarlar Birliği Genel Başkanlık makamında da kısa bir süre dinlenen Büyükelçi’ye D. Mehmed Doğan 100.000’den fazla kelimeyi muhtevi “Büyük Türkçe Sözlüğü”nü hediye etti. Konuk Büyükelçi bugüne kadar aldığı en kıymetli hediyelerden birisi olduğunu söyleyerek Doğan’ın bu sözlükle çok büyük bir hizmet yaptığını, kendisine esas bu sebeple teşekkür ettiğini söyledi.

Konuk Büyükelçi’nin hayatın her alanına yayılmış olan siyasete ve uluslar arası politikaya ilişkin soruları yanıtlamamasına rağmen sıcak davranışları, Türkiye – Kazakistan ilişkilerinin geliştirilmesi noktasındaki samimi isteği ve ülkemizde Kazakistan hakkında eksik malumatın topluma ilk elden ulaşan yazarlara anlatılarak giderilmesi açısından ilk ülkeler ve elçiler programı güzel bir başlangıç oldu.

Öner Buçukcu