• İstanbul 23 °C
  • Ankara 20 °C

Futbol Deyimleri Sözlüğü

Önder SAATÇİ

Dilin yaşaması dil varlıklarının kayıt altına alınmasıyla mümkündür. Bu yüzden sözlükler bir dilin zenginliklerinin hem senedi hem aynasıdır. Sözlükleri kabarık ve çeşitli olan diller elbette büyük kültür ve medeniyet dilleridir. Türkçe de bu kümede rahatlıkla zikredilebilecek dillerdendir. Sözlükler aynı zamanda düşüncelerimizin ufkunu genişleten hazinelerdir. Zira düşünmenin temel malzemesini kelimeler oluşturur. Kelimelerin ve diğer söz varlığımızın sağlıklı ve objektif bir biçimde derlenip sözlükler vasıtasıyla kullanıcılara sunulması dile ve kültüre en mühim katkıdır.

Sözlükler yalnızca günlük dilde kullanılan kelimeleri toplamaz. Sözlükler aynı zamanda dilin çeşitli alanlarına yönelik dil malzemesini de ayrıntılarıyla belgeler. Bu yüzden farklı maksatlara yönelik farklı sözlükler de vardır: atasözü sözlükleri, terim sözlükleri, argo sözlükleri, deyim sözlükleri,...

Türkçemizin en büyük dil varlıklarından birini deyimler teşkil eder. Bugün yazı dilimizdeki deyimlerimizin sayısı 11.000’in üzerindedir. Halk ağızlarında yaşayan deyimlerimizse 5.000’den fazladır. Basın yayında son yıllarda sıklıkla kullanılan ve sözlüklerimize henüz girmemiş deyimlerimizin de yüzlerce olduğunu söyleyebiliriz. Bütün bu söz varlığının kaybolmaması ve yeni nesillere aktarılması yeni yeni sözlüklerin düzenlenmesiyle mümkündür. Bu durum dilimizin yozlaşmasının önüne geçmek için alınabilecek tedbirlerden yalnızca biridir.

Senelerce ekranlarda birçok futbol karşılaşmasını seyrederken ve radyolarda futbol maçları dinlerken dilimizde pek çok deyimin yaşamakta olduğunu gözledik. Bu yüzden, dört yıldan beridir spor basınından futbolla ilgili deyimleri derlemekle meşguldük. Bu çabamızın sonucunda “Futbol Deyimleri Sözlüğü”nü düzenledik. Futbol kazanının her gün kaynatıldığı, herkesin futbolla yatıp futbolla kalktığı bir ülkede dillerden düşmeyen kalıplaşmış bir yığın sözün oluşmaması ve yaygınlaşmaması düşünülemezdi. 1385 madde içeren “Futbol Deyimleri Sözlüğü” bunları bir araya getiren, anlamalarını veren ve basın yayında hangi cümlede geçtiğini örnekleyen bir sözlük. “Futbol Deyimleri Sözlüğü” eğlence kültürünün önemli bir unsuru hâline gelen futbolun dile yansımalarını  belgelendiren bir sözlük.

Bu sözlüğü düzenlerken futbola ilgi duyan ortalama okuyucunun ilgisini biraz da Türkçeye çekmeye çalıştık. Bu sözlerin basit birer kelime oyunu olmadığını anlatmak istedik. Futbolda kullanılan deyimlerin bir kısmının internetteki bazı mizahî sözlük sitelerinde dalga geçme aracı olduğunu gördükçe bu deyimlerin gerçek yerinin, bir sözlüğün sayfaları olduğunu düşündük. “Futbol Deyimleri Sözlüğü” biraz da bu kaygıdan doğdu.

“Futbol Deyimleri Sözlüğü” spor basınında çalışanların da dikkatine sunuluyor. Bu sözlük Türkçenin imkânlarını ve zenginliklerini kullanarak mesleğini icra eden gazeteciler için el altında bulundurulacak bir eser. Böyle bir sözlük çok hızlı bir haberciliğin ve yayıncılığın ürünü olan bugünkü gazetecilikte gözlediğimiz Türkçe hatalarının giderilmesinde iyi bir kılavuz olacaktır. Zira, deyim kullanımında en çok dikkat edilmesi icap eden husus deyim kalıplarının bozulmaması gereğidir. Basın yayında manşetler atılırken veya daha başka maksatlarla yazılar kaleme alınırken dilin imkânlarının ve sınırlarının zorlanması, bu arada deyim kalıplarının bozulması sıklıkla görülen manzaralardır.

“Futbol Deyimleri Sözlüğü” dilcilerimiz için de bir kaynak. Deyimlerimizin, konularına göre bir tasnifi henüz gerçekleştirilmiş değildir. Bu sözlük böyle bir çalışmanın kapısını aralayan bir çabanın ürünü. Bu yönüyle de dilcilik alanında yepyeni araştırmaların başlangıcı olacağına inanıyoruz. Böylesi bir başucu eseri, araştırmacıların işini kolaylaştıracak ve bilgiye ulaşmada yollarını kısaltacaktır.

Sözlüğün Yazar Yayınlarınca basılmış olması da ayrı bir kazanç. Yayınevinin bizi bu hususta desteklemiş olması dilimize verdiği değerin bir göstergesi. “Futbol Deyimleri Sözlüğü”, Yazar Yayınlarının dil alanında yayınlamış olduğu üçüncü eser. Yazar Yayınları daha önce D. Mehmet Doğan Bey’in “Doğan Büyük Türkçe Sözlük” ve C. Yakup Şimşek’in “Dilin Tetiği Bozuldu” başlıklı eserlerini dil literatürümüze kazandırmıştı. Bu arada, D. Mehmet Doğan’a ait “Bir Lugat Bulamadım”, “Devlet Sözlük Yazar mı?”, “Yüzyılın Soykırımı” gibi eserlerin de Türkçeye dikkat çeken ve sorunlarını tartışmaya açan ve irfanımıza yönelik taarruzları ifşa eden, aynı yayınevince basılmış birer kalıcı eser olduğunu da hatırlatmakta fayda var.

Bu bağlamda, Yazar Yayınevi yöneticilerine ve çalışanlarına da teşekkür borcumu bu satırlar vesilesiyle ifa ediyorum.

07.06.2014

Bu yazı toplam 2532 defa okunmuştur.
  • Yorumlar 0
    UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
    Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
    Bu yazıya henüz yorum eklenmemiştir.
Yazarın Diğer Yazıları
Tüm Hakları Saklıdır © 2012 Türkiye Yazarlar Birliği | İzinsiz ve kaynak gösterilmeden yayınlanamaz. Sitede yayınlanan yazıların sorumluluğu yazarlarına aittir.
Tel : 0312 232 05 71 - 72 | Faks : 0312 232 05 71-72 | Haber Scripti: CM Bilişim