İnsan manasına çerağı nereden bulursa önünü o ışıkla aydınlatır. Işığın hakikatten kaynaklanması oranında yol yolcuyu maksuda eriştirir. İnsanın mebdesi yani nereden geldiği sorusuyla yüzleştiğimiz ilk yazıdaki incelememizden sonra bu yazıda meaş ve mead başlıkları ile devrimizi tamamlamış olacağız. O halde neredeyim ve nereye gidiyorum sorularına Hacı Bektaş irfanınca bakarak yolumuza revan olalım.
MEAŞ-Bismillah
İnsanın dünya hayatındaki ahlaki ve manevi içeriği dış dünyayla kuracağı süreği de belirler. Bismillah üzerinden Hünkâr İslam'ın miftahı olan bu sözden yola çıkarak bir yol haritası çizmektedir. Allah rahman ve rahîmdir sözleri ile oryante olan insanın Hz. Muhammed çerağından aydınlanarak nasıl müstakim kalacağını bildirir. “Senin ümmetin benim kullarımdır. Sen onlara şefaat edersen ben lütufta bulunurum. Eğer onlar benim kudretimin ve büyüklüğümün hakkı için Bismillahirrahmanirahim derlerse; her işlerinde onlara kendilerinden daha yakın olurum. Allah'lığımla onların dünyadaki ayıplarını örterim. Er-Rahman'lığımla ahirette diğer insan arasında rezil etmem. Er-Rahîm'liğimle işledikleri günahları, sevaplarla (iyiliklerle) değiştiririm dedi(Hacı Bektaş Veli, Hacı Bektaş Veli Külliyatı, s. 219). Tanrı Teâla kitabının başını Rahman ve Rahîm ile tertip etti. Elbette asilere bağışı dergâhına layık olan Kur'an'dır. Kitabın başı rahmet ile süslenmiştir.”(Hacı Bektaş Veli, Hacı Bektaş Veli Külliyatı, s. 275). Peygamber ile söyleşme üslubu ile aktarılan bu sözlerde Hz. Muhammed'in Hünkâr'ın zihin dünyasındaki önemli yeri ve onun üzerinden besmele ile takipçilerin nasıl bereketlere ulaşacağı ortaya konulmaktadır. Hayat içerisinde bismillah ile bu açılımı yapan Hünkâr ibadet dünyasında da aynı yaklaşımı sergiler: “Ümmetine söyle Bismillahirrahmanirrahim desinler. Allah dedikleri için bütün ömürlerini ibadetle geçirmiş gibi kabul edeyim. Er-Rahman dediklerinden dolayı, gecenin bir kısmında ibadet etmişlerin mükâfatını vereyim. Er-Rahîm dediklerinden dolayı, gün boyu oruç tutmuş ve gazilik yapmışlara verdiğim sevabı vereyim.”(Hacı Bektaş Veli, Hacı Bektaş Veli Külliyatı, s. 267).
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.