Tarihi öğrenmek, anlamak ve bilmek bu bakımdan her insan için sarf-ı nazar edilemez bir durumdur. İşte tarihin bilgisi ve eğitimi bu bakımdan hayati bir önem taşır. Bu yazı vesilesi ile bu konuya dair Farabî fikirleri eşliğinde bakmak nazariyeyi geliştirmek ve bakışımızı derinleştirmek noktasında faydalı olabilecektir.
Farabî nokta-i nazarından baktığımızda genel olarak bir öğrenci de üç temel özellik öne çıkar: İdrak, şahsiyet ve irade: Buna göre öğrenci eğitimi esansındaki zorluklara katlanması gerektiğini müdrik olmalı ve bunun yanında ilgilendiği alana dair zekâ ve kavrayışla meseleye yaklaşması gerektiğini de idrak etmelidir. Hülasa talebe talibi olduğu şeyi zorluklarla, gayretle emekle elde edeceğini bilerek ve buna dair bir seviyeye ulaşması/sahip olması zaruretini idrak ile yola çıkmalıdır. Bu cümleden tarih öğreniminde de aynı müşkül ve sabır kapısında girmek, sabırla çalışmak sonunda uzun yılların emeği sonrasında neticenin hâsıl olacağını bilmek, buna dair idrak sahibi olmak zaruridir. Bunun sonrasında doğruluğu ve adaleti kendinde mizaç haline getirmiş bir şahsiyet önemlidir. Tarihin doğru bilgi ve tarihçinin doğruluk ihtiyacı tarihçinin bu şahsiyeti taşıyan kişilerden olmasıyla da yakından alakadardır. Ahlak burada önemle öne çıkar. Bu şahsiyetin bir irade ile tahkim edilmiş olması da ayrıca bir önemli özelliktir. Bilgi öğrenecek kişinin maddi konulara değer vermeyen bir dünyası olması, açgözlü olmaması, arzularının altında ezilmemesi, en önemlisi de doğruya ulaşmak noktasında azimli ve iradeli olması gerekir. Farabî ile düşündüğümüz bilgi ve öğrenim talibinin bu özelliklerinin tarih alanına tatbikiyle tarihçinin mizacı ve yazdıklarının şekillenmesinde şüphesiz büyük etkisi olacaktır. İdraki zayıf, şahsiyetinden beklenen değerleri taşımayan ve iradesi mezkur ahlaktan nakıs olan kişilerin bilgiyi öğrenme, edinme, öğretme ve bilgi üretmede gösterecekleri zaaflar bilginin niteliğini de şüphesiz etkiletecektir. Emek verilmeden, belirli yeterlilikleri taşımadan ve idrakten mahrum bir eğitim süreci, doğruyu önemsemeyen maslahatı öne çıkaran bir şahsiyet ve ideolojik, maddi ve sair konularda içeriği zayıf bir irade varlığın esasının macerasını gösterecek olan tarihçinin tenkidinde dikkate alınması gereken hususlardır. Yahut bunlarla tarihçiye bakıp bir tenkit yöntemi oluşturulabilir. Bu bakımdan tarih ve tarihçilik tenkidimizde Farabî ile düşünerek meseleye bakmak faydalı olacaktır.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.