• İstanbul 13 °C
  • Ankara 12 °C

M.Nihat Malkoç: Dünden bugüne Türk edebiyatında ezan

M.Nihat Malkoç: Dünden bugüne Türk edebiyatında ezan

Dünden Bugüne Türk edebiyatında ezan

“Bu ezanlar ki şehâdetleri dînin temeli

Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli”(Mehmet Akif)

Ezan-ı Muhammedî, İslâm’ın şiarıdır.

Ezan, lügatlerde “bildirmek, duyurmak, çağ­rıda bulunmak, ilân etmek” şeklinde tarif edilmektedir. Öte yandan ezan, TDK’nın sözlüğünde “Müslümanlıkta namaz vaktini bildirmek için müezzinin yüksek sesle yaptığı çağrı” olarak tanımlanıyor. Müezzin(ezan okuyan kişi) ve mi’zene(ezan okunan yer, minare) de bu kökten gelen benzer kelimelerdir.

İslâm’ın beş esasından biri olan ve Resulullah tarafından “dinin direği” olarak nitelendirilen namaz, Mekke döneminde emredildiği hâlde, ezan İslâm’ın Mekke döneminde yoktu. Hicret’in 1. yılına kadar Müslümanlar namaza “Es-Salah, Es-Salah” diye çağrılırdı. Medine’ye hicret edildikten sonra namaz vakitlerinin duyurulması için çözüm arayışlarına girişildi. Namaz vakitlerini nâkûs(çan) çalarak, boru öttürerek, ateş yakarak veya bayrak dikerek duyurma gibi çeşitli teklifler ileri sürüldü. Bunlardan çan Hıristiyanların, boru Yahudilerin, ateş Mecûsilerin kültüründe var olduğu için Resûlullah tarafından münasip görülmedi. Müslümanlar bu konu üzerinde yoğunlaşmışken ashabdan Abdullah b. Zeyd b. Sa’lebe’ye rüyada ezan öğretilmiştir. Hz. Ömer aynı rüyayı kendisinin de gördüğünü belirtmiştir. Durumun Resulullah’a intikal ettirilmesi üzerine Resûl-i Ekrem, Bilâl’e ezan cümlelerini ezanda ikişer, ikamette ise birer defa okumasını emretmiştir. Bilâl-i Habeşî, Neccâroğulları’ndan bir kadına ait yüksek bir evin üstüne çıkıp sabah namazının vaktini bildirmek için ilk ezanı okumuştur. Böylece ezan İslâm kültüründe kendine yer bulmuştur. Yine Bilâl-i Habeşî’nin Mekke’nin fethinden sonra Kâbe’nin üzerine çıkıp ezan okuması ve Kâbe’nin içinde iki rekât namaz kılması, İslâm tarihinde Müslümanların fethedilen bölgelere girer girmez ezan okuması ve iki rekât namaz kılması geleneğini başlatmıştır.

Namaza çağrı gayesiyle okunan ezanın sözleri, İslâm’ın temel imanî ve tevhit akidelerini de içerir. Ezan bir ritüel olmanın ötesinde, bütün insanlığa Allah’ın tek Rab olduğunu, Hz. Muhammed(sav)’in onun elçisi olduğunu yüksek perdeden haykırır. 

Müslümanları namaza ve kurtuluşa çağıran ezan şu sözlerden oluşur: “Allahü ekber” (Allah en büyüktür); “Eşhedü en lâ ilâhe illallah”(Allah’tan başka tanrı olmadığına şehâdet ederim); “Eşhedü enne Muhammeden resûlullah”(Muhammed”in Allah’ın elçisi olduğuna şehâdet ederim); “Hayye ale’s-salâh” (Haydi namaza); “Hayye ale’l-felâh” (Haydi kurtuluşa); “Allahü ekber” (Allah en büyüktür); “Lâ ilahe illallah” (Allah’tan başka tanrı yoktur). Sabah ezanında diğer ezanlardan farklı olarak “Hayye ale’l-felâh”tan sonra iki defa, “es-Salâtü hayrun mine’n-nevm” (Namaz uykudan hayırlıdır) sözü söylenir. Sabah ezanındaki bu uyarıcı ilâve söz, seyyid’ül müezzinin Bilâl-i Habeşî tarafından ezana eklenmiştir.

Hakk’ın ulûhiyetini ve hakikatin büyüklüğünü beyan eden Ezan-ı Muhammedî, İslâm’ın şiarıdır. Bütün Müslümanların ortak sesidir. İdrakleri keskinleştiren ve şuur cilasıyla cilalayan ezan, hiçbir milletin şahsî tekelinde değildir. Bütün müminlerin ortak paydasıdır. Günde beş vakit bize kulluğumuzu hatırlatan ve bizi uyanık olmaya çağıran kutlu bir davettir. Zihni bulandırılan kulu, taklidî imandan tahkikî imana taşıyan nuranî bir köprüdür. Minarelerden, çölleşen yüreklere sağanak hâlinde yağan huzurdur. Hakikatin o gür sesinin en üst perdeden kâinatı çepeçevre kuşatmasıdır. Vicdanla cüzdan arasında sıkışan, pörsümüş ruhların inşirahıdır. Fenâ makamının idrakine varmaktır. Fenâdan bekâya yol almaktır.

Bu haber toplam 257 defa okunmuştur
  • Yorumlar 0
    UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
    Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
    Bu habere henüz yorum eklenmemiştir.
Diğer Haberler
Tüm Hakları Saklıdır © 2012 Türkiye Yazarlar Birliği | İzinsiz ve kaynak gösterilmeden yayınlanamaz. Sitede yayınlanan yazıların sorumluluğu yazarlarına aittir.
Tel : 0312 232 05 71 - 72 | Faks : 0312 232 05 71-72 | Haber Scripti: CM Bilişim