AKİF EMRE'DEN: ORTADOĞU'NUN ŞİDDET SABİTESİ?

Arap dünyasındaki Türkiye algısı önemli ölçüde olumlu bir karakter kazanırken diğer tarafta Amerika algısında gözle görülür bir değişim oldu.

TESEV'in Ortadoğu'da Türkiye imajına yönelik yaptırdığı son araştırmaya (Ortadoğu'da Türkiye algısı-2011) göre bölgede en sempatik bulunan ülke, yüzde 78 ile Türkiye. Ardından Birleşik Arap Emirlikleri yüzde 70'lik bir orana sahipken onu Çin takip ediyor... İsrail'e dair tehdit algısı ilk sırayı koruyor. İlginç biçimde, tehdit algısında ikinci sıradaki Amerika da yerini koruyor.

Amerika'nın tehdit algısında ikinci sırayı korumasına karşın bunun orantısal karşılığında önemli değişim olmuş. Son yıllarda ABD'yi tehdit olarak görenlerin oranının yüzde 26'dan 16'ya gerilemiş olması önemli bir gelişme.

Bir önemeli husus da İran'ın nükleer çalışmalarına en fazla karşı olanların Suud (yüzde 70'lerde) ve körfez ülkelerinin olması. Buna karşın bölgenin genelinde destekleyenler yüzde 38 iken karşı olanlar yüzde 47 gibi bir orana işaret ediyor.

Bir araştırma raporunu seçici bir tarzda değerlendirmek sağlıklı olmayabilir. Zaten raporun tümünü irdelemek yerine bölgenin yapısına dair bazı dikkat çekici tespitleri doğru okuma çabası bu. Asıl dikkat çekilmesi gereken husus ise Arap baharıyla birlikte önemli alt üst oluşlar yaşayan bölgenin devrim yöntemi ve şiddet ilişkisi hakkında nasıl bir tavır sergilediklerine dair veriler.

Devrim süreçlerinde şiddetin arttığı ve insanların şiddete eğilimli olduğu devrimelrin doğal ve sosyolojik bir gerçeklik. Araştırmaya göre "Bölge ortalamasında barışçıl halk hareketlerine katılım %75 oranında destek alırken şiddet içeren gösterilere katılmak %20 oranında kabul edilebilir bulundu. Katılımcıların %21'i barışçıl gösterileri dahi kabul etmediklerini ifade ettiler."

Bu durum antropolojik olarak Ortadoğu'yu şiddete eğilimli okuyan Batılı algıları alt üst eden bir gösterge. İnsanların heyecan ve hatta öç duygularının zirvede olduğu varsayılan bir dönemde bile 'şiddet içermeyen bir değişim'den yana tavır koymaları oryantalist okumaları da alt üst etmektedir.

Oryantalist bakış açısı Ortadoğu'yu, Arapları durağan ve aynı zamanda şiddet eğilimli, hatta şiddeti üreten unsurlar olarak okur. En azından medyatik imgelem bu şekilde oluşturuldu... Oysa siyasal taleplerin meşru yollardan ifadesini, bu taleplerin karşılanmasını engelleyen diktatörlükleri destekleyen hegemonik söylem aynı zamanda halkı durağanlıkla aşağılarken ortaya çıkan şiddeti de bölgenin doğasına, kültürel-dini özelliklerine bağladı.

Gelinen noktada modern tarihi sürekli toplumsal hareketlerle çalkantılı geçen Araplara yapıştırılan hem "durağanlık" etiketi tutmadı hem de "şiddet sarmalı"nın hiç de sanıldığı gibi doğasının sonucu olmadığı ortaya çıktı.

ABD'ye karşı tepkinin düşmesinde, Türkiye'ye karşı olumlu havanın oluşmasında bu şiddet dışı değişimde bir şekilde pay sahibi oldukları imajının etkisi büyük. Bu durumda yükselen Türkiye imajı asıl sınavı Suriye konusunda verilecek. Ve de ABD'nin Araplar nezdinde oluşan imajı muhtemelen yeniden şekillenecek. Şiddeti besleyen temel çelişki burada ortaya çıkacak görünüyor.