BEKİR SIDDIK SOYSAL: SANAT YAZILARI- IV: GELENEKSEL TÜRK TEMAŞA SANATLARI

Bugün modern Türk Tiyatrosu bütün resmi desteklere rağmen hâlâ kendine yetebilme durumuna ulaşabilmiş değildir. Gişe verileri bu iddiamızı teyit etmektedir.

Bu durum tiyatromuzun gelenekle arasında sağlıklı bir münasebet olmayışına bağlanabilir. Geleneksel temaşamız üzerinde sağlıklı bir dönüşüm veya değişim, bu sanat (tiyatro) bahrinde yeni ve kabul gören değerler inşa edebilirdi. Oysa sinema toplumumuzda her zaman bir desteğe fazla ihtiyaç duymadan seyircisi ile buluşmuştur. Bu da bize sinemanın mutlaka yerli bir arka plana dayandığını düşündürmektedir.

Geleneksel temaşamızın amiral gemisi olan Karagöz’ün adeta sinemanın prototipi olduğu fikrinden (perde, ışık, ses, perdeye yansıyan görüntü, müzik vb.) ve sinemamızın klasiklik vasfını haiz eserlerinin toplum tarafından benimsenmesinde, kalıcı olmasında, dramatik yapısının geleneksel temaşamıza dayandığını düşünürsek bu arka plana ulaşmak mümkün olacaktır. Aslında tiyatromuzun bu kaynaktan beslenen eserleri de (mesela Keşanlı Ali Destanı gibi) bu sebeple halk tarafından benimsenmiştir.

Plastik, fonetik, seyirlik esaslı geleneksel sanatlarımızı başlıklar hâlinde belirlemek istiyorum. Türk temaşası (geleneksel gösteri sanatları) şunlardır:

Karagöz, Meddah, Orta Oyunu, Kukla, Curcunabâz, Ateşbâz, Hokkabâz, Perendebâz, Canbâz vb. gibi günümüzde de sürdürülen seyirlik hünerler.

Klasik şehir hayatımızın büyük şenliklerini, surnâmelerden hareketle şu ana başlıklar halinde sıralayabiliriz:

          - Şiir ve resim sanatları,

          - Mimarlık, dekor ve süsleme sanatları,

          - Üç boyutlu tasvir sanatları,

          - Işık sanatları,

          - Dramatik savaş gösterimleri,

          - Sirk ve göz bağcılık sanatları,

          - Musiki ve dans

          - Dramatik gösterim samatları,

          - Geçit alayları, nahıllar, şeker bahçeleri,

          - Esnas alaylarında gösterimler.