ÇAĞDAŞ SOCRATESİN SAVUNMASI

Ey Can!.. Socrates, yakın zamanlarda en sık okunması gereken felsefecilerden biri olması gerekir, kanaatindeyim. Socrates’in hayat hikâyesini okuduğumuzda kimi önemli ayrıntılara yer verilmediğini kolaylıkla müşahade etmekteyiz.

Ey Can!.. Socrates, Kadîm Medeniyeti’nde neyi savunuyordu da baldıran zehiriyle hayatına son verilmeyi hak etti? Socrates, neyi savunmaktaydı, açıkçası?

Ey Can!.. Socrates’in hayat felsefesi neydi?

Ey Can!.. Socrates’i bir edebiyatçı kimliğiyle yazıya malzeme kılarken, o ünlü savunmasından bahse konu kimi iktibaslarda bulunmamız, hakikatten Socrates’in kim olduğunu açıklamaya yeter mi?

Ey Can!.. Arada bir kimi isimleri konu alan yazılarımızda isimlerden iktibaslarda bulunmamayı ilke haline getirdik.  Socrates’in ünlü savunmasından paragraflar almak mümkündür, aslında. Ben,i senin bu kısa sayılabilecek savunmayı okumanı isterim, açıkçası. Bir çırpıda okunabilecek bu savunmayı okurken, göreceksin ki Socrates, hakkın ve hakikatin peşinde koşan biridir. Göreceksin ki kendisini ortadan kaldırmaya azmetmiş kişiler, önlerinde tek engel olarak Socrates’i görmektedir. Socrates, ortadan kaldırılınca kendi hayatları alabildiğince özgürleşecektir.

Ey Can!.. O dönemde Socratesin öğretisi ile zehirlendiği var sayılan gençlerin kurtulması amaçlanıyormuş. Ne acıdır ki Socrates’in istediği gençlerin ahlâksızlıktan, riyadan, batıl inanışlardan, yalandan korunmasıdır.

Ey Can!.. O, gençlere bilgiyi para almadan iletmeyi esas bilmiştir. Buna rağmen bilgi parayla satmakla suçlanmıştır.

Ey Can!.. Socratesin Savunmasını bize miras Platon’un açıklamalarını okumak lazım. Bizimkiler kendisini “Eflatun” şeklinde anlatır, durur. Platon ile Ksenofanes, Hocaları Socrates’in bize gelmesini sağlamıştır. Socrates geride bir eser bırakmamıştır. Öğrencilerinin eserlerine baktığımızda Socratesin düşünceleri, öğretisi net olarak anlaşılmaktadır.

Ey Can!.. Socrates, öncelikle insanın kendisini bilmesinden yola çıkarak, insanlığa, dönemine şu soruyu sorar: “Kendini bil ve Biz kimiz? “ Bu iki soru etrafında şekillenen konuşmaları, soru-cevap şeklinde gelişir.

Ey Can!.. Savunmasına bakıldığında Socrates’in Yunanlılara gönderilen bir peygamber olduğu açık ve net şekilde anlaşılabilir. O, kendisinin Allah tarafından gönderildiğini belirtir. Socrates’in bu yönünü daha açık öğrenmek istersen senin Platon’un kaleme aldığı savunmasını iyi biçimde okuman gerekir.

Ey Can!.. Ksenofanes Socratesin öğrencisidir. Çok tanrıcılık anlayışına karşı çıkan biridir, Socrates gibi. Belki Platonun Devlet’ini okumuşsun. Ksenofanes’le Platon’u okuman gerekir, Socrates’i anlaman için.

Ey Can!.. Yaşadığımız dünyaya dair birkaç devşirme paragrafı verirken, bu paragrafların yıllar öncesi nasıl kaleme alındığını öğrenmen senin için bir vazifedir, açıkçası. Bunu söylemeden geçemeyeceğim, bilmelisin:

“Çağdaş Socratesin Savunması” ismini verdiğim bu ifadelerin, Socrates Felsefesini benimsediğimin ifadesi olarak bilmen lazım:

***  

Ey dünyalılar!.. Servetinize, iktidarınıza, adam sayınıza, gücünüze güvenmeyin.

Haklı iseniz desteklenmeniz, boynumuzun borcudur.

Haksız iseniz, bize getirdiğiniz suçlamaları kabul etmediğimizi anlamanız gerekir.

Bizim idam fermanımızı imzalamanız, sizin haklı olduğunuzu gösteriyorsa, sizin duruşunuz, başka haksızlıklara davetiyedir.

Biz, "Doğruluktan sapmayın, adaletli olun, yoksulu gözetin, haksızlık yapmayın" derken suç mu olacak?

İnsanlık ve erdem için çaba harcamak suç ise, biz bu suçu işleyecek ve ardımızdakilere vazgeçilmez miras olarak bırakacağız. 

Siz, haksızlık yapmaya devam edin ve kabarık olan günah defterinizi ağırlaştırın, yanlışlıklarınızda boğulacağınız günler, böylelikle uzak olmaz.    

***

Ey Dünyalılar!.. Havayı kirlettiniz, suyu kirlettiniz, toprağı kirlettiniz., çevreyi perişan ettiniz. Şimdi kalkıp gökyüzünü de kirletmektesiniz. Sizin buna hakkınız var mı? Bunu yaparken insan olduğunuzu söylemeye hakkınız yoktur.

***

Ey Dünyalılar!.. Beni ölümle itham edip suçlamaktasınız. Ölüm hakkım olursa şikâyetim yok, kaderden. Ben bir kez ölümü hak etmişsem-hak etmediğimi bilmekteyim- sizin yüz kez darağaçlarında sallanmanız lazımdı. Bu sebeple benim ölümümü görme hakkınız olmamalıydı!..

***

Ey Dünyalılar!.. Doğruyu söyleyeceğinizden kuşkuluyum. Söyleyin inandığınız tüm tanrıların adına!..

Bu çağda İnsanlar niçin ölüyor, öldürülüyor ve açlıkla imtihan ediliyor?

Ey Dünyalılar!.. Bilin ki siz de öleceksiniz. Bunu aklınızdan çıkarmayın ve doğru olana yönelin!..

***

Ey Can!.. Socratesin Savunması’nı okurken bu uyarlamalarda bulundum, açıkçası. Durum, yüzlerce yıl öncesinden bugüne ne kadar benzemektedir? Gençlerin ahlâkını ifsâd etmekle ve dinsizlikle suçlanan Socratesin savunmasını çok iyi okuman lazım. Belki iki bin beş yüz seneden bugüne birçok şeyin değişmediğini apaçık, aşikâr göreceksin.

Ey Can!.. Bilmektesin ki Socrates, okunması gereken geçmişte kalmaması şart bir isimdir, bizim için. Batı, halen baldıran zehriyle öldürdüğü Socrates’in neyi savunduğunu gizlemekte çok mahirdir. Onlara sor, etrafındakilere sor: Socrates niçin ölüm cezasına çarptırıldı?

Ey Can!.. Socratesin son sözleri şu olmuştur: “Artık sizden ayrılma vaktimin yaklaştığını hissediyorum, bilmekteyim. Siz yaşarken ben ölmeye yakınım, ölüyorum. Herkes kendi yoluna gitsin. Sizce hangi yol, daha iyidir, mükemmeldir? Şüphe yok ki bunu Allah’tan başka kimse bilmeye muktedir değildir, bilemez.”(İngilizce metinden tercümemiz)

Ey Can!.. Mutlaka Socratesin Savunması’nı oku ve kendisini rahmetle an!.. Socrates’i tanıman, senin için binlerce sene önceki hayatla şu andaki hayat arasındaki benzerlikler için  oldukça önemli. Sakın unutma!..