DÎVÂNU LUGÂTİ’T-TÜRK VE SÖZLÜK GELENEĞİMİZ

Yaşı MÖ 3500 yıllarına kadar uzanan Türkçe bugüne kadar milyonlarca kişinin evi olmuştur. Konuşulup yazıldıkça bu ev sahipliği de devam edecektir. Bu durum; şair, ozan, yazar, fikir ve ilim adamları için çok daha farklıdır. Onlar duygu ve düşünceleriyle hem bu evin içinde yaşarlar hem de onun sınırlarında nöbet tutarlar.

Alman düşünür Martin Heidegger’in Türkçeye “Dil varlığın evidir.” şeklinde tercüme edilen meşhur bir sözü vardır. Bu cümle, asırlar önce Hacı Bektaş-ı Veli’nin dilinden çıkan “Eline, beline, diline sahip ol!” şeklindeki sözü hatırlatır bize. Hünkâr’ın bu vecizesi, yalnızca günlük hayatın nizamını tesis ve muhafazaya yönelik ahlaki öğütlerden ibaret değildir elbette. Sözdeki “el, bel, dil” kelimeleri, “il (memleket, ülke), nesil ve lisan” bağlamında düşünüldüğünde bu öğüdün Heidegger’in ifadesiyle aynı kapıya çıktığı anlaşılır.

Yaşı MÖ 3500 yıllarına kadar uzanan Türkçe bugüne kadar milyonlarca kişinin evi olmuştur. Konuşulup yazıldıkça bu ev sahipliği de devam edecektir. Bu durum; şair, ozan, yazar, fikir ve ilim adamları için çok daha farklıdır. Onlar duygu ve düşünceleriyle hem bu evin içinde yaşarlar hem de onun sınırlarında nöbet tutarlar.

Kadim medeniyetimizde evine sahip çıkan, dahası onu muhafaza eden, geliştiren ve geleceğe taşıyan kişiler arasında sözlük yazarları için ayrı bir yer açılmalıdır. Kâşgarlı Mahmut ile ilk örneğini veren sözlük tarihimiz, bu alanda birçok dile nasip olmayan büyük bir birikim ortaya koymuştur. Farklı tür, hacim ve şekillerde hazırlanan yüzlerce eser, zamanla Türkçede köklü bir sözlük geleneğinin oluşmasını sağlamıştır. İçlerinde Abuşka Lügati, Senglah gibi hazırlayıcısı bugün için hâlâ meçhul olanlar da vardır; Osmanlı, Kıpçak ve Çağatay sahasındaki müelliflerce tertip edilenler de. Söz konusu birikim içinde genel sözlükler; dilin kelime dağarcığını, sözlerini bir araya getirip yarınlara ulaştırması bakımından ayrıca önemlidir.

Devamı: https://www.yenisafak.com/dusunce-gunlugu/divanu-lugatit-turk-ve-sozluk-gelenegimiz-4597353