HENRİ BERGSON'IN GÜLÜNÇ OLGULARDAN ÇIKARDIĞI KANUNLAR

Öncelikle bu kitabın tercümesini, piyasada halihazırda olan birçok Gülme baskısından farklı kılan şeyin, müterciminin Bergson ile çağdaş olması ve kendi felsefi kişiliğini, ideallerini Bergson'un felsefesi ile biçimlendirmiş Türk muhafazakârlığının da mümtaz şahsiyetlerinden biri olan Mustafa Şekip Tunç olduğunu belirtmek ve bunun eserin kıymetini arttıran çok önemli bir detay olduğunu hatırlatmak gerekir.

Eserden bahsetmeden önce Henri Bergson'un Türk düşüncesi açısından önemine çok kısaca değinmek yerinde olacaktır. Dergâh mecmuası çevresinde gelişen Türk muhafazakârlığının ilham kaynaklarından biri olan Bergson, imparatorluğun yıkılması ve yerine bir ulus-devletin kurulması sonrası gelişen radikal toplumsal değişim sürecinde Türk muhafazakârlarının içtimai ve politik görüşlerine kaynaklık eden isimlerin başında gelir. Bergson'un felsefesi doğrultusunda şekillenmiş, ''değişerek devam etmek, devam ederek değişmek'' mülahazası Yahya Kemal üzerinden Ahmet Hamdi Tanpınar'a kadar aktarılan muhafazakâr geleneğin mottolarından biri olmuştur. Bu açıdan onun felsefesi, pozitivist dünya görüşünün revaçta olduğu 20. yy'ın ilk yarısında, daha ılımlı bir modernleşme taraftarı olan ve geleneğin dönüştürülerek devam ettirilmesinden yana olan muhafazakâr ideolojik kanadın başvuru kaynaklarından biri olmuş ve onların entelektüel gündemlerini uzunca bir süre işgal etmiştir. Bu sebepledir ki Bergson ve onun felsefesi, dünyadaki entelektüel gidişatı biraz geriden takip eden Türk münevverlerin dikkatini nispeten erken çekmeyi başarmıştır.

Bergson'un, Gülme adlı eseri 3 makaleden müteşekkildir. Bunlar; “Genel Olarak Komik”, “Vaziyet Komiği” ve “Karakter Komiği” başlıklarından oluşur. Bergson, eserin yazılmasındaki gâyeyi önsözde; ''Belli başlı komiğin kategorilerini tayin etmek, gülünç olguları mümkün mertebe çok toplayarak bunlardan kanunlar çıkarmaktır.'' diye belirtir.

Bizde gülme iştiyâkı uyandıran her olayın ''mekanik'' bir doğası var 

Bergson ilk bölümde genel hatlarını çizdiği komiğin, daha ilk paragrafta gülüncün insan olmak ile ilgisini ortaya koymak suretiyle kendisine kitap boyunca işleyeceği zemini hazırlar. ''Hayata tasasız bir seyirci gibi bakarsanız birçok dramların komediyi döndüklerini görürsünüz.'' diyen Bergson'a göre komik aynı zamanda; ''zekaya, sırf zekaya hitap eder.''