14 Mayıs 2024
  • İstanbul8°C▼
  • Ankara2°C

HÜSEYİN TOSUN

M. Çetin BAYDAR

19.yüzyıldaki Çerkes sürgününde Anadolu'ya yerleşen “Şhaplı” adlı Wubıh ailenin çocuğudur. Mekteb-i Sultani ve Harbokulu’da öğrenim gördü. Osmanlı ordusunda görev aldı. İhtilalci eylemleri takibe uğradı, 1896’da Trablus Askeri Rüşdiyesi’ne Fransızca öğretmeni olarak gönderildi. 1902’de Paris’te toplanan “Osmanlı Liberalleri Kongresi”ne Çerkes göçmenleri temsilcisi sıfatıyla katıldı ve bu kongredeki anlaşmazlıkların uzantısı olarak Prens Sabahattin Bey’le “Teşebbüs-ü Şahsi ve Adem-i Merkeziyet Cemiyeti”nin kurucuları arasında yer aldı.

Avrupa'dan Kafkasya yoluyla geçtiği Anadolu'da "Erzurum İsyanı"ndaki (1907) rolü dolayısıyla ömür boyu hapse mahkum edildi. Meşrutiyet döneminde toplanan ikinci Meclis-i Mebusan'da Erzurum'dan bağımsız milletvekili olarak yer aldı. Mart 1914'te ekonomik ve politik bağlar oluşturmak amacıyla Türk ve Rus üyelerin birlikte kurduğu "Osmanlı-Rus Cemiyeti"nin kurucuları arasında bulundu ve cemiyetin veznedarlığını yaptı. "Çerkes İttihad ve Teavün Cemiyeti", “Türkiye'deki Kuzey Kafkasya Siyasi Göçmenleri Komitesi” ve "Şimali Kafkas Cemiyeti" gibi Kuzey Kafkasya diaspora örgütlerinde aktif şekilde çalışmıştı. Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti'nin kuruluş sürecinde, başında bulunduğu "Osmanlı Milli Telgraf Ajansı"nın olanaklarını seferber etti.

İstanbul’un İngilizler tarafından işgali sonrasında Mayıs 1919'da Malta’ya sürülenler arasında yer aldı. Malta dönüşü Kuzey Kafkasyalı bazı politik göçmenlerin Batı ülkelerine yerleşmesine yardım etti. Mülteciler tarafından Varşova'da oluşturulan "Kafkasya Dağlıları Halk Partisi"nin kuruluşuna katkı sağladı. 7 Ocak 1930 tarihinde İstanbul'da öldü.
 
 
 

Yorumlar
UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.