İHSAN FAZLIOĞLU: AKIL KAYIP, VİCDAN METRUK, GÖNÜL MAHZUN

Konya... Oğuzların ilk hakikî sükûnete kavuştuğu şehir. Bursa’ya varan menzil, İstanbul’a akan ırmak. Davud-i Kayserî’nin su içtiği pınar, Molla Fenarî’nin feyz aldığı kaynak, Şeyh Galip’in mirî malı, Dede Efendi’nin nağmelerini devşirdiği hayali. Uluğ Keykubad’ın karargâhı; akıl ve adaletin nizam-ı âleme dönüştüğü, bilgi ve eylemin buluştuğu ilk yer [idi].

Oğuzlar ‘bağdaş kurup’ Konya’yı kurdular; çünkü “şehir kurmak, bağdaş kurmaktı”. Bir meskende sakin olup sükûna varmaktı; iskan olunup sükûnete ermekti. Şehrin beşeriyetine ruh üflediler, insaniyet kazandı; madde surete büründü. Ve bu hamuru üç kişi yoğurdu: Siraceddin Urmevî ki yirmi beş yıl Konya’nın kadısı oldu. Urmevî nisbesi Konya ırmağının menşeine, neresinin devamı olduğuna işaretti: Anadolu’ya yayılan İslam umranı. Urmevî, İslam’ın aklı idi. Tarihimizin en önemli mantık kitabını kaleme aldı çünkü: Metaliu’l-envar. Şeyhu’r-Reis’imizin muhalled eseri el-İşarat ve’t-tenbihat’ını şerh etti; nazarî hikmeti genişletti. Hem İmam Fahru’r-Razî’nin izinden kelam-ı nazarî sahasında at koşturdu, hem Usul’unu çalıştı; dilde, hadiste, fıkıhta derinleşti; mantık ve hikmette Beyanu’l-hakk’ı telif etti. Metaliu’l-envar kendisinden sonra Şeyhu’l-mantıkiyyin Kutbuddin Razî tarafından şerh, Seyyid ü Sened tarafından tahşiye edildi ve bütün bir İran, Turan ve Osmanlı coğrafyasında istiksa rütbesinde ders kitabı oldu, akılları besledi.

Devamı: https://www.dunyabizim.com/alinti/ihsan-fazlioglu-akil-kayip-vicdan-metruk-gonul-mahzun-h39515.html