İLYAS BEY KÜLLİYESİ HAYATA KARIŞIYOR

1955 DEPREMİNDE TERK EDİLMİŞ
Menteşeoğulları'nın son hükümdarı İlyas Bey tarafından 1404'te yaptırılan İlyas Bey Külliyesi; cami, medrese, imaret, çifte hamam ve çarşı gibi birimlerden oluşuyor. 1890'larda Büyük Menderes havzasında meydana gelen deprem sonucunda tahrip olan külliyenin ilk onarımı 1900'lerin başında Kayhan ailesinin büyük dedesi, Söke eşrafından Hacı Halil Paşa tarafından yapılmış. Hacı Halil Paşa, bu hizmetinden dolayı II. Abdülhamid tarafından nişanla ödüllendirilmiş. Ayrıca Almanların yürüttüğü Miletos kazı çalışmalarına yaptığı katkıdan dolayı Kaiser II. Wilhelm, Halil Paşa'yı 1902'de Aigle Rouge madalyasına layık görmüş. Bu onarımın ardından uzun yıllar civar köylülerin bayram ve cuma namazları için kullandığı külliye, 1955 depreminden sonra tümüyle terk edilmiş.
6 yıl önce Söktaş'ın sosyal sorumluluk ve aile geleneği olarak başlattığı onarım çalışmaları yine ödülle karşılandı. Mimar Cengiz Kabaoğlu'nun başkanlığında tamamlanan İlyas Bey Külliyesi restorasyon projesi, Avrupa'nın kültürel mirasını korumayı misyon edinen Europa Nostra'dan ödül aldı. Avrupa'nın alanındaki Oscar'ı sayılan Europa Nostra'ya bu yıl 31 ülkeden 226 proje katıldı; 28 proje ödül almaya hak kazandı. 2012'de "koruma ve kültürel mirasın değerlendirilmesi" kategorisinde Türkiye'den ödül alan tek proje ise İlyas Bey Külliyesi oldu. Ödüle layık görülen projelerden "büyük ödül" alacak 6 tanesi, 1 Haziran'da Lizbon'da düzenlenecek törende açıklanacak.
Söktaş, restorasyon projesiyle paralel olarak bir kitap da hazırladı. Kitap, Prof. Dr. M. Baha Tanman ve Harvard Üniversitesi Tarih Bölümü doktora öğrencisi Leyla Kayhan Elbirlik'in editörlüğünde, Türkçe ve İngilizce olarak iki dilli yapıldı. Anadolu Beylikleri dönemine ilişkin akademik araştırmalar için kapsamlı bir kaynak olan Balat İlyas Bey Külliyesi isimli kitap, yurtdışı ve yurtiçindeki belli başlı kütüphane ve üniversitelerle kitabevlerine gönderildi.
Külliyede minare krizi
Restorasyonu biten külliyede özellikle yarım bırakılan bir bölüm var: Minare. Minareyi yarım bırakmalarının sebebini Mimar Cengiz Kabaoğlu açıkladı: "Restorasyona başladığımızda minare yoktu. 1955 depreminde yıkılmıştı. Eski fotoğraflarda görünüyor ama onlar da siyah beyaz ve net değil. Biz gördüğünüz, yani emin olduğumuz kadarını yapmaya karar verdik. Tam bilgiye ulaşmadan yapmamak, bir restorasyon ilkesidir. Eski eser, tarih hakkında bilgi verir. Eksik kalan yerleri tamamlamaya kalkarsanız bilgiyi değiştirmiş olursunuz. Eseri görsel bir güzellik olarak düşünür, yeniden yaparsanız tiyatro dekoru olur. Değeri kalmaz."

JÜLİDE KARAHAN AYDIN

28.05.2012 Zaman, Kültür