LEYLA İPEKÇİ'DEN: ATEŞ; AŞK İLE DEĞİL ÖFKE İLE YAKTIĞINDA...

'Kötü karakter'lerin en müthiş örneklerini kurgulayan profesyonel sanatçılar, kötülüğü sinsice yapanların 'kurgu'larına ise müdahale etmiyorlar. Mesela Irak'ı yalan gerekçelerle işgal edip "bizi çiçeklerle karşılayacaklar" diyorsunuz. Bu arada bir milyon kişi haksız yere ölüyor. Ama siz kurguladığınız binbir 'kötü karakter'le dünyanın her yanına 'güzel hikayeler'inizi satıyorsunuz.

Kötülüğü güzel gösteren gerekçelere başvurarak gerçeği kurgulamak. Bu, başta da belirttiğim gibi insanın asli tabiatından kaynaklanan hiyerarşik sıralamayı bozuntuya uğratıyor. Tanrı-İnsan-Kâinat ilişkisini. İnsanlık kötülüğü güzel göstererek kendi nefsine zulmettikçe, tabiata, eşyaya ve kâinata da zulmetmeye başlıyor. Bu zulmü mahlûkat arasında ancak insan yapabiliyor!

Tanrı İnsan Kâinat hiyerarşisini nasıl bozduğumuza geleyim. İnsandaki 'sanatçı ruh' öncelikle 'kendini gerçekleştirmeye' yöneliktir. Kötülüğü emreden nefsini belirli bir farkındalık sonucu kınamaya ve Rabbiyle gönüllü bir rıza ilişkisine girmeye doğru evrilen narin ve çok incelikli bir 'sanatçı ruhu'ndan bahsediyorum tabiri caizse. William Chittick der ki: "İnsan müstakil bir âlem olduğu için, kâinat olmadan da varolabilir. Ama kâinat insan olmadan tam bir ilahi suret değildir." İbn Arabî de şöyle der: "İnsan kainatın ruhudur."

Aynada bir yansıma kâinat. İnsan da öyle. Bizzat O değil! Bu akis ne kadar nurlu ve net olursa, o kadar 'güzel' gösterecektir ayna O'nu. Mutlak Güzel'i ifade etmek imkânsızdır ama bize düşen, güzelliğin tecellilerini görebilmek, gösterebilmek. Bazen her şeyde buluyoruz güzelliğin tecellilerini. İçimizde onu 'kendi imkânlarımız ölçüsünde ifade etme hevesi' uyanıyor. Şiirle, resimle, minyatürle. Bazen ise güzelliği her şeyde değil, sadece bazı şeylerde buluyoruz.

Zulümle örtülmüş oluyor çünkü güzelliğin cevheri. Çamurdaki nuru duyumsamak zorlaşıyor. Ama her koşulda ilahi güzelliğin bölünüp parçalanamayacak bir nitelik olduğunu da seziyoruz değil mi? Nereden geliyor bu sezgi?

'En güzel surette' yaratılmış olmamızdan belki. Bizler bütün güzelleşmiş hallerimizle ancak akisiz, yansımayız. Mecazız. Kendimizde tecelli eden 'ilahi isimleri' bildikçe, nefsimizin perdeledikleri kalkmaya başlıyor ve 'aslı'mızı (Rabbimizi) daha 'kesintisiz' bilmeye başlıyoruz. İnsanlaşabilmek için asli derdimiz şu o halde:

Hangi ilahi surette yaratılmışsak, onu layıkıyla bilebilmek, onda gerçekleşebilmek. Bu yola 'kendini gerçekleştirme' yolculuğu diyorsak, bir 'seyr ü süluk' ise bu... Metaforik olarak 'sanat eserimiz'in icrası da diyebiliriz ona.

"Her şeyi İnsan için, İnsan'ı Kendim için yarattım" Kudsi Hadisi, kendimizi tıpkı bir sanat eseri gibi gerçekleştirme arzumuzun bir tür güzelleşme serüvenine dönüşmesinin ölçüsünü önümüze koyar. İşte yukarıda bozulduğunu söylediğim Tanrı İnsan Kâinat hiyerarşisini böyle algılıyorum.

Ve diyorum ki: İnsanın güzel ile olan ilişkisi bozuldukça kâinattaki değerini (yani bu sıralamayı) layıkıyla bilemez oldu. Ya "Tanrı'yı öldürüp" yerine kendini koyarak sadakat, tevazu ve bağlılığı küçümsedi. Ya da kendi hiçliğinin anlam katmanlarını göz ardı edip kâinattaki değerini unutarak tahakküme, sömürüye, tahribata başladı.

İnsanın 'en güzel surette' yaratılmış olmasının ilk sırrı, güzelliği yaratmasının imkânsızlığını idrak etmesindeydi. Evet, biz güzeli ancak keşfedebiliyoruz. En değerli sanat eserimiz bu keşiften ibaret! Ama bu o kadar değerli bir keşif ki, nihayetinde güzelliğin cevherine varmaya talip!

Her şeyin ilk örneğiyle, en güzel şekliyle var edilmesinde, insanın -kâinata son eklenen değer olarak- bir dahli olmadı. Biz kendimizi, ilk örnekle kendi içimizden yaratmış değilizdir. Öyle olsa kendimize (nefsimize) her koşulda hükmümüz geçerdi.

Artık soruyu Dostoyevski'nin kötülüğü sorgulayan karakterlerinin sorduğu gibi soralım: "Tanrı varsa, neden izin veriyor bu kadar kötülüğe? Neden masumlara gazap ediyor?" Birkaç yazıdır devam ettiğim 'kötü karakter' okumalarına gazap isimlerinin de 'güzel isimler'e dahil oluşuyla devam edeceğim inşallah. Ve tabii her şeyin çekirdeği ve mayası olan Hakikat Nuru'yla.

22.05.2012 Zaman