MÜFİT YÜKSEL'DEN: MUSTAFA ITRÎ İLE İLGİLİ BİR BELGE DE BİZDEN

Bu kayıtlardan yola çıkarsak, asıl adı Mustafa olup, hayatı hakkında az şey bilinmektedir. Tahminen Miladi.1630-1640 yılları arasında Mevlânakapı-Yayla mahallesinde doğmuştur. Buhûrîzâde lakabı ile anılmıştır. Şiirlerinde Itrî mahlasını kullanmıştır. Devrinin en önde gelen musiki üstadı olmuş, hanendelik ve besteleriyle şöhret bulmuştur. Sultan IV. Avcı Mehmed devrinde padişahın iltifatına mazhar olmuş, sarayda hânende ve Enderun'da musiki hocası olarak vazife almıştır. Uzun zaman musiki hocalığı ve hânendelik yaptığı gibi, kendi arzıhali üzerine padişah tarafından İstanbul Esirciler Kethüdalığı ile de vazifelendirilmiştir.1 Esirciler kethüdâlığınının kendisine tevcih olunduğunu belirten 11 Zilka'de 1086 (27 Ocak 1676) tarihli buyurıldı Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde (BOA) yer almaktadır:

"İstanbul Esirciler Kethüdalığı'nın uhdesine tevcihi istirhamına dair Mustafa imzasıyla Rikâb-ı Hümayun'a takdim edilen arzıhâl üzerine sadır olan hatt-ı hümayunu mübelliğ buyuruldı:

BOA
İE.TCT.
2/232
11/Za/1086
Buyuruldı
Bâ Hatt-ı Hümâyun
Esîrciyân-ı İstanbul Kethüdâlığı

Kudvetu'l-emâsil ve'l-akrân Mustafa zîde kadruhu Rikâb-ı Hümâyun'a arz-ı hâl sunup Harem-i Hümâyun hüddâmına musıkî ta'lîm idüp huzûr-ı hümâyun-ı pâdişâhîde küllî hidmeti sebk idüp her vechile müstehakk-ı inâyet ve sezâvâr-ı âtıfet olmağla zikrolunan kethüdâlık kendüye verilmek bâbında inâyet recâ itmeğin seksen altı senesi tamâmından sonra sitâne'nin esîrciler kethüdâlığı tevcîh olunup sonradan mevâni'i ve adem-i takayyüdüzuhûr ider ise gene istîzân idüp azl oluna ve bu hatt-ı hümâyun-ı saâdet-makrûn sâdır olmağla mucebince tevcîh olunmak buyuruldı."

Yukarıda alıntıladığımız BOA'daki bu belgeye göre isminin Mustafa olduğu, Harem-i Hümayun hüddâmına musiki tâlim ettirdiği ve kendi arzıhâli üzere İstanbul Esirciler kethüdalığı vazifesi ile görevlendirilmiş olduğu kesinleşmektedir. Yukarıda adlarını belirttiğimiz kaynaklar bu vazifeyi sürdürürken vefat ettiğini kaydetmektedirler.Bu kaynaklar Itrî'nin vefat tarihi olarak Hicrî 1123 veya 1124 kaydını vermişlerdir. Bu farklılık da, 1123 Zilhiccesi sonu veya 1124 Muharremi başında mı (Her ikisi de Milâdi Şubat 1712'ye tekabül etmektedir) vefat ettiği belirlenememiş olmasından kaynaklanmıştır.

Itri'nin mezar yerine gelince Şeyhi Mehmed Efendi "bin yüz yirmi üç (1123) tarihinde âlem-i ukbâya hirâm eyleyüp Mevlevîhâne Yeni Kapusı hâricinde defnolundu" (Şeyhî Mehmed Efendi, Vekâyî, 1989:3/468-469) derken, Müstakimzâde de Mecelletu'n-Nisâb'da "1123 senesinde vefat edip, Mevlevihâne Yenikapısında defnedildi" demektedir. (Müstakimzâde, 1210:320b)

Not: Itrî ile ilgili hazırlamış olduğumuz kapsamlı bir araştırma makalesi, UNESCO'nun ilan ettiği "Itri Yılı" çerçevesinde yayınlanacaktır.

1 Şeyhî Mehmed Efendi, Şekâik zeyli'nin Zeyli olan Vekâyi'u'l-Fuzalâ adlı eserinin Itrî maddesinde, Itri'ye kendi arzıhâli üzere Sultan IV. Avcı Mehmed tarafından Esirciler Kethüdalğının tevcih olunduğunu belirtir. (Şeyhî Mehmed Efendi, Vekâyî, 1989:3/468-469) Nitekim yayınladığımız belgede de bu şekilde ifade edilir.

02.06.2012 Yeni Şafak