MUSTAFA ÖZCAN: İHVAN-I SAFA VE TÜRKLER

Risale sahibi İhvan-ı Safa'ya göre Türkler, terazinin iki kefesinde karşı kutbu veya ağırlığı temsil ediyor. Kuruluş gayelerinden birisi Türk gücüyle mücadele etmektir. Onların gözüyle Türkler askeri olarak İslam'ın ana akımının müzahiri ve destekçisi olarak görülüyorlardı. Amerikalı tarihçi ve akademisyen Marshall G. S. Hodgson'ın kaleme aldığı İslam'ın Serüveni kitabı da aynı çıkarımları veya sonuçları onaylıyor. Fikir öncülüğünü Eş'arilik ve Matürüdilik ile ameli mezhepler yaparken Türkler de askeri ve siyasi cenahı temsil ediyorlardı. İhvan-ı Safa topluluğu araştırmacıların ortaya koyduğu gibi karanlık bir topluluktur ya da sembolizm dilini kullanan gizli bir cemiyettir. Gizlenmelerinin nedeni içinde yaşadıkları toplumun aleyhinde faaliyet yürütmelerindendir. Abbsasiler gibi yönetimleri halka kapalı otoriter rejimler olarak görüyorlardı. Elbette bu bakış açısı pek yanlış sayılmaz. Lakin onlar sonuçta durumdan vazife çıkartıyorlardı. Gizli kapaklı bir cemiyet olmalarına rağmen Prof. Mahmut İsmail Abdurrezzak gibi kimi müellifler onları İslam dünyasındaki aydınlanmanın temsilcisi olarak görmektedirler. Gerçekten de İslam dünyası iki dönem şuubiye akımına sahne olmuş, iki de aydınlanma dönemi geçirmiştir. Bunun sonucu İslam dünyası İsmaili mezhebine girmeden de Ruşenilik gibi onların bir takım tortu ve sıfatlarını kazanmıştır. Bilindiği gibi İslam tarihinde ilk şuubi akım ve damar İran kaynaklıdır ve Persler Araplara karşı veya Arap egemenliğine karşı derinden şuubi Pers karakterli ulusalcı bir dalga yürütmüşlerdir. Şehname bunun gecikmeli abidelerinden birisidir. İkinci şuubi akım ise Fransız Devrimi'nden sonra ulusal karakterli rejimlerin ve anlayışların doğmasıyla Batı rüzgarlarını arkasına takarak gelmiştir. 

Devamı: https://www.fikriyat.com/yazarlar/mustafa-ozcan/2023/03/20/ihvan-i-safa-ve-turkler