PROF. DR. DURMUŞ GÜNAY: TARİHTE ÜNİVERSİTE

Üniversite doğuşu itibariyle bir Orta Çağ (476-1453) kurumudur. İslam Dünyasında ve Batı’da ilk üniversitenin hangi tarihte kurulduğuna dair üzerinde mutabakata varılmış kesin bir tarih yoktur. İslam Dünyasında, IX. yüzyıldan itibaren medreseler kurulmaya başlanmış ise de, bugünkü üniversiteye en çok benzeyeni, külliye tarzında olan, Büyük Selçuklu veziri Nizamülmülk (1018-1092) tarafından Bağdat’ta kurulan Nizamiye Medreseleri (1067) idi. İtalya’nın Bologna şehrinde kurulan Bologna Üniversitesi (1088) Avrupanın ilk üniversitesi olarak kabul edilmektedir. Görüldüğü gibi Bologna Üniversitesi Nizamiye’den 21 yıl sonra kurulmuştur.

Üniversite, Latince “uni-versitas” sözcüğünden gelir. Uni-versitas sözcüğü, unum (bir) ve vertere (-e yönelmek, etrafında dönmek) sözcüklerinin birleşiminden/bileşiminden oluşur. Universitas, “bire yönelmek/birin etrafında dönmek” anlamındadır ve üniversitenin temel niteliğini dile getirir (COE, 2006). Üniversitenin yöneldiği “bir”, “hakikat hedefi” ve bünyesinde birden fazla birimin bulunduğu plüralist yapının birlikteliğidir. Aynı zamanda, öğrenciler ve hocalar birliği anlamında da kullanılmıştır. Üniversite kavramı, birlik (tevhit) ilkesi üzerine oturur. Üniversite terimi ile Nizamiye Külliyesi adındaki külliye terimi, birlik/tevhit veya cem şeklinde ortak bir anlam taşırlar.