ŞEHİR ARAŞTIRMALARINDA YEREL GAZETECİLİĞİN ÖNEMİ

Arada bir yerel gazetelere bakar, dururum, her gazete alışımda. Bulunduğum ilde daima gazete aldığım  büfeden poşete bırakılan sadece yerel gazetelerdir. Hiçbir büfe, müşterisine gazeteleri poşete bırakmaz, sanki bu benim ayrıcalığım. Her seferinde gazetelerin bulunduğu küçücük alanda vitrine bırakılmayan gazetelere uzanır, elim.

Sayısını da bilmez, büfeci. Olduğu gibi her birinden birer adedi verir:

-Beyazı aldın mı?

-Sarısı burda.

Gazetelerin ismiyle değil, logosundaki renkle satıldığı Kocaeli’nde-İzmit’te- aynı duurmla karşılaşmıştım. Acemî davranışım sebebiyle Mavi, Yeşil, Kırmızı gazeteleri önce fark edememiştim. Sonradan gazeteleri renkleriyle istemeye alıştım.

Diyarbakır’da şehir adını taşıyan gazeteler dah çok kısaltılır: Öz, Söz, Yurt, Olay, Mücadele, Özgür, Güncel, Yenigün, Haber, Ekspres.

Şehir Araştırmacısı için yerel gazeteler oldukça önemli. Kişi, şehre dair bilgi edinmek ve kültür-sanat alanındaki gelişmeleri takip etmek ve arada bir köşe yazarlarından haberdar olmak için mecburen yerel gazeteleri takip etmeye mecburdur. Bazen ne kadar elinize aldığınız gazetede fazla bir şey bulamaz ve “Yetti artık!...” derseniz bile, Şehir Artaştırmacısı yerel gazete olmadan güne bir çeki-düzen veremez. Çünkü bulunduğu şehirde neyin olup bittiğini bu yönle öğrenebilir, çoğunlukla.

Sanal ortamda gazete okumanın ciddî sıkıntıları vardır, aslında. Madem gazete çıkmakta ve eliniizn altında bulunması icap etmekte, o halde satın alarak  okumak en iyisidir. Şehir Araştırmacısı, gazetelerden edindiği bilgiyle çalışmalarına şekil kazandırırken, kendi alanına giren haberleri ve köşe yazılarını özenle dosyalar. Kupür derleyerek, yerel gazetelerde ömrü kısa olan haberleri ya da yazıları, böylelikle geleceğe taşımış olur.

Bulunduğumuz şehirde yayınlanmış gazeteleri arşiv halinde incelemek isteğimiz, daima beni husrana uğratır. Bulunduğunuz şehrin gazete kolleksiyonlarını incelemek, taramak, bir konuda nilgi sahibi olmak için şehir dışına çıkmanız ve Ankara-İstanbul yolculuğu yapmanız şarttır.

İl Halk Kütüphanelerinde daha önce bir araya getirilen gazetelerin akıbetini sordum, cevap olumsuzdu:

-Hocam, gazeteler, akşama kadar bekletilir. Sonrası malûm. Sadece derleme kütüphaneleri için gelenleri , düzenli biçimde gönderiyoruz.

Demek ki o şehirde çıkan gazeteler, o şehir için ileride birşeye yaramaz imiş. O gazeteleri üç-dört ayda ciltlemek çok zormuş. Hem de mevzuat buna uygun değilmiş. “-mişler” uzayıp gidiyor, bu konuda.

-Peki, çıkan dergiler var mı?

“Gazete yok, dergi soruyorsun be kardeşim!..” denilmezse de bana, yüz hatları bana olanı-biteni anlatır gibi:

-Kusura bakmayın, bu konuda hiçbir şey yapılmadığını biliyorum da bunun başlatılması için ön çalışmaların yapılmasında fayda mülahaza ettiğim için soruyorum. Belki bu şekilde taleplerle girişimler başlatılabilir.

Güneydoğu Gazeteciler Cemiyeti’ne gidişim, sıklıkla değilse de aralıklıdır. Orada da gazete arşivinin olmadığını biliyorum da hatırlatmak kabilinden sormamak olmaz:

-Bunu başlatmak zordur, keşke olsa!..

Amacımız, hatırlatmaktır, sadece. Biliyoruz ki arşivleme cemiyet tarihinde düzenli biçimde olmamıştır, artık olacağa da benzemez.

Gazete çıkaranlarının arşivlerine baş vurmak istiyoruz. Akla karayı seçiyoruz, bu arada. Kimi bahaneler, çorap söküğü gibi geliyor:

-Yanımda değil. Köydedir, çıkaranı İstanbul’a gitti, İzmir’de çocuğumun yanında. Vallahi elimde yok, kıymetini bilemedik, gerçekten çok mu değerli?

Arada bir yanımıza şehir konulu çalışmalar için uğrayan olur:

-Hocam basına dair bilgi lazım. Sizde gazeteler bulunuyormuş.Yüksek Lisans tezim var.

Elbette bizde gazete bulunur da çoğu sanal ortamda satın alınan gazeteler:

-Bak, gazeteleri kaynak alarak hazırlanan eserler var. Onları vereyim.

Muhattabın yorgun, çaresiz, himmet bekleyen siması, istenileni almaya meyyaldir:

-Bari fotoğraflayayım, aslını istemiyorum. Sadece birkaç gazete kapağı yeterli, aslında.

Şu son iki yılda gelen üç Yüksek Lisans Öğrencisi Diyarbakır Basını hakkında çalışma hazırlamış. Eminim ki çalışmaları makbul görülmüş. On- onbeş gazete kapağı, birkaç on dergi kapağı ve ortaya çıkan bilimsel (!) çalışmalar.

Şehir Araştırmacısı, yerel gazeteleri tek başına arşivleyemez, buna ne maddî  imkânı yeterlidir ne de zamanı.

Şehir Araştırmaları Merkezi kurulmuş olsa, bu sıkıntı da ortadan kalkar, her isteyen istediği biçimde istediği zaman, araştırmalarda bulunur, çalışmalarını yerelk gazete referanslarıyla zenginleştirir.

Neden yerel gazete referansları? Bir şehirde çıkan gazeteler, o şehrin araştırmacıları için değer taşıdığı müddetçe. Çünkü kimi yerel gazeteler, o şehrin tarih, kültür, sanat, edebiyat olmak üzere birçok hususiyetinden uzaktır.  Fakat, bu mazeret şehre değer katan gazeteler için söz konusu değildir.

Bu satırların yazarı, birçok yazısını yerel gazetelerde çıkan yazılara ve haberlere borçludur. Onun için Şehir Araştırmaları Merkezi için yerel gazete arşivleri bulunmaz bir zenginlik kaynağıdır. Bu kaynağın iyi kullanılması ve her şehirde Şehir Araştırmaları Merkezi kurulmadan önce bunun alt yapısı hazırlanırken yerel gazete arşivleme çalışması öncelikli yapılması gereken işlerden biridir.