UĞUR DERMAN: MEVLEVÎLİKDE SAN’AT - 3

Fildişi Oymacılığı… Mevlevî dedelerinin dergâhlarda en fazla meşgul oldukları san'atlardan biri de makta îmâlidir. Geçmiş asırlarda yazı yazmasını bilenlerin yanlarından ayırmadıkları ve yazmak îcâb ettiği vakit beli saran kuşağın arasından çıkartıp kullandıkları divitin içinde mutlaka makta (kelimenin aslı: mikatta) da bulunurdu. Söz sözü açıyor ve eski san'atlarımızın hangisinden bahsetsek -kısa da olsa- îzâhat vermek lüzumu doğuyor. Divit, yazı yazmak için kullanılan kamış kalemlerin, içinde muhâfaza edildiği mâdenî kalem kutusuna denilir ki, bir tarafında çıkıntılı olarak mürekkeb hokkası bulunur. Peki, makta ne işe yarar? Kalemtıraş denilen, kalem açmağa mahsus küçük ve çok kıymetli bir kesiciyle kamış kalemin ağzı makta üzerinde kesilip düzeltilir ve ikiye çatlatılır. Çünkü hokkaya batırıldığı zaman kalemdeki bu çatlağa mürekkeb dolarak kısa bir müddet için yazabilmek imkânını sağlar. Makta, 2-3 cm. eni, 10-20 cm. boyu, 2-3 mm. kalınlığı olan bir plâkadır. İyi cins olanları fildişinden, âdileri kemikden yapılır. Bağa ve sedefden îmâl edilmiş makta'lar da görülmüştür. Neden bu maddeler tercih edilir? Çünkü kalemin ağzının şakk edilmesi (dikine çatlatılması) ve katt edilmesi (kesilmesi) eğer sert satıhlı bir yerde (cam, mermer…) yapılırsa, kalemtıraşın kesici ağzı zedelenir ve dönerek zamanla kullanılamaz hâle gelir.Yukarda bahsi geçen maddelerin satıhları nisbeten yumuşak olduğu için kalemtıraşın keskinliğine zarar vermezler ve kendileri de müteessir olmazlar. 

Devamı: https://www.fikriyat.com/yazarlar/ugur-derman/2022/02/04/mevlevilikde-sanat-3