YUSUF HAS HACİB VE BÜYÜK ESERİ KUTADGU BİLİG

Bin yıl önce, bugünkü Kırgızistan'ın Balasagun kentinde doğan Yusuf Has Hacib, büyük Türk bilginlerinden biri. Doğduğu topraklarda Yusuf Balasagun adıyla bilinen ünlü bilgin, Türk-İslâm tarihi açısından en önemli belgelerin başında gelen Kutadgu Bilig adlı siyasetnamenin yazarı. Yusuf Has Hacib'in Türkçe kaleme aldığı ve "Kutlu Bilgi" anlamına gelen eser, ünlü bilginin günümüze ulaşan tek yapıtı. Karahanlılar Devleti'nin ilk başkenti olan Balasagun kentinde başlayıp ve Kaşgar'da tamamladığı kitap aynı zamanda Türk İslam tarihinin ilk yazılı eseri. Eser ilk olarak Karahanlı Devleti’nin o dönemdeki yöneticisi Tabgaç Buura Karahan Abu-Ali-Hasan’a sunuldu. Eserdeki derin felsefeden etkilenen yönetici tarafından ünlü bilgine saraydaki saygın kişi anlamına gelen Uluğ Has Hacib ünvanı verildi.

Birçok araştırma ve akademik teze konu olan Kutadgu Bilig, alegorik, didaktik bir türe sahip. Aruz ölçüsüyle yazılan 6 bin 645 beyitden oluşan eser 4 sembolik kişiliğin soru yanıt biçimindeki karşılıklı konuşmalarını içeriyor. Ayrıca öğretici kıssaların anlatıldığı eserde, eğitim, evlendirme, çocuk büyütme, konuk çağırma, gibi birçok konuda bilgi veriliyor. Ünlü eserin Yusuf Has Hacib 54 yaşındayken 18 ayda yazıldığıysa eserde geçen dizelerden anlaşılıyor.

Kutadgu Bilig'in hangi dilde yazıldığı ile ilgili farklı görüşler öne sürülse de eserde geçen “Türk sözü ile yazdım” dizesi Türkçe yazıldığına kanıt olarak gösteriliyor. Tecrübeli mütercim Tölögön Kozubekov, Kutadgu Bilig’in dili hakkında şu ifadeleri kullandı: "Bu eserin yazıldığı özgün dil çok tartılşılıyor. İlk baktığında anlaşılmaz ama bence eserin içinde şimdiki Kırgızlar’ın günlük yaşamında kullandığı sözler var. Çünkü eserin özgün dili ve eserin iç ruhu Kırgızlar’ın eski diline çok yakın. Yazarın, eserinde kendi anmalarında şöyle geçiyor: ‘Bu kitabın dili dağda gezey yapay geyik idi. Ben bunu zar zor kağıda düşürdüm.’ diyor. Bu dağlıkların demek Kırgızlar’ın dili demektir. Bu nedenle biz bu eserin sahibine atamız diyebiliriz."

Devamı: https://www.dunyabizim.com/dunyada-kultur/yusuf-has-hacib-ve-buyuk-eseri-kutadgu-bilig-h23643.html