Mustafa Özcan: Kaynakların çeşitliliği, çeşitliliğin birliği

Bazıları hadise dair kaynakların çeşitliliğini ve tabir yerindeyse dağınıklığını teke irca etmeyi, indirmeyi murat etmişlerdir. Bunun Müslümanlar arasında kolaylık sağlayacağı öngörülmüştür. Bu kolaylık olmayıp bilakis kolaycılıktır. Kolaycılık ise zorluğu beraberinde getirir. Kolaycılık kolaylık getirmez belki insanı ve insanları zora koyar. Nitekim bir kaide-i külliyede şöyle vazedilmiştir: El meşakka teclibu't teysir. Yani zorluk kolaylığı çeker getirir. Ayette de tanığı vardır: İnne mea'l üsrü yüsra. Zorlukta kolaylık vardır. Hadis kaynaklarının da teke indirilmesi ve böylece referans kaynağı birliği sağlanması istenmiştir. Bu maksada itiraz edilmez. Lakin hadislerin derlenmesi zamana ve mekana yayılmıştır. Hadiste referans birliği temin edilmesini isteyenlerden birisi de Harun Reşit'tir. Harun Reşit İmam Malik'in Muvatta isimli eserini tamim etmek ve bu yolla hadis alanında referans birliğini temin etmek istemektedir. İmam Malik ise bu teklifi geri çevirmiş ve reddetmiştir. Zira ufku açık ve uzak görüşlüdür. Hadis kaynaklarının Muavatta'ya indirgenmesinin doğru olmayacağını ve bunun zorlama olacağını beyan etmiştir. Gerekçesini de şöyle izah etmiştir. Hazreti Peygamber'den sonra hadis rivayetinde bulunan sahabeler ve onların tabileri çeşitli İslam beldelerine, merkezlerine ve emsara dağılmışlardır. Muvatta'yı tamim etmek ötekilerden istiğna etmek olur. Dolayısıyla İmam Malik Medine odaklı hadisleri derlemiş, toplamıştır. Diğer şehirlerde derlenen hadislerde kaçırdıkları vakidir ve olabilir. Şam ve Bağdat olmak üzere birçok emsar ve İslam merkezinde ve beldesinde farklı raviler farklı hadisler rivayet etmişlerdir. Bazen ehli Medine diğer şehirlerde iştihar eden hadislere ulaşamamıştır. Bu nedenle de bir şehre ve çevreye özgü, has hadisleri diğer şehirler namına tamim etmek doğru olmayacaktır. Bu durumda diğer şehirlerde iştihar eden hadislere hacr ve kısıtlama getirilmiş olacaktır. Buna ise kimsenin hakkı yoktur. Bu da maksadı aşmakla eşdeğerdir. İmam Malik kendini öne çıkararak hadisleri arka plana itmemiştir. Referans kaynağı İmam Malik değil hadislerdir. Bu da onun uhdesinde değildir. 

Devamı: https://www.fikriyat.com/yazarlar/mustafa-ozcan/2022/06/21/kaynaklarin-cesitliligi-cesitliligin-birligi