Ehlinin bildiği üzere üryan çıplak demektir. İslâm tasavvufunda üryan “çıplak geldik hiç bir şeye sahip olmadan, çıplak gideriz” yâni mal mülk, makam gibi yüklerden kurtulduğumuz gibi nefs, haz, kibir gibi derûnumuzu kirleten huylardan da arınıp mânevî mânada üryan olup âhirete hazırlanmaktır.
“Dünyaya üryan geldik, üryan gideriz" sözü tevekkül etmek ve fıtrat üzere yaratıldığımız gibi âhirete üryan olarak gitmek mânasına da gelir.
Îmansız modern kapitalizmin kazanç yollarında kalpleri ve dimağları kirlenenlerin, üryan geldiklerini geri üryan gidileceğini unutanların ilâhî ikazı hatırlatan bu söz üzerine Karacaoğlan gibi coşkuyla ve inanarak tâlim etmesi gerek: “Üryan geldim gene üryan giderim / Ölmemeye elde fermanım mı var / Azrail gelmiş de can talep eyler / Benim can vermeye dermânım mı var.”
“Âdemoğlu âleme uryan gelir uryan gider”
Kanûnî Sultan Süleyman’ın Bağdat seferine katılan, birçok makamı ve pâyesi olan Dîvan şairi Taşlıcalı Yahyâ (m.1491-1582) “Âdemoğlu 'âleme 'uryan gelir 'uryan gider / Nâle vü efgân ile giryân gelir giryân gider” demiş ve mal mülk biriktirmeden mânevîyatı ile bu dünyadan üryan gitmiş. Edebiyat âlimleri onun bu mısralarını şöyle şerh ediyorlar: İnsan dünyaya gelirken eli boş gelir, bu dünyadan giderken de eli boş gider. Dünyaya gelirken ağlayarak gelir, giderken de ağlayarak gider.
Çok sevdiğimiz Yûnus Emre hazretleri “Niceler tac ü tahtı, mal ü mülkü / Koyup uryan oluptur aşk elinden” diyor. Allahsız ve âhiretsiz modernizmin hâkim olduğu dünyada mal mülk ve makam hırsından özünü kaybetmeye başlayan biz Müslümanlara bu ulu derviş gibi üryan olup gitmek düşer.
Dilenci de, cihanın pâdişâhı da üryan gidecek
Peygamber Efendimiz Aleyhissâlatüvesselâm üryan gidecek de bu dünyadan, servetine, makamına, ilmine güvenenler mi üryan gitmeyecek? Devletin bekası için binlerce askere komuta ediyorum diyen de, ülkemin kalkınmasına destek olan fabrikalarım ve maaş verdiğim binlerce işçilerim var diyen de, sayısız okul yaptırdım diyen de üryan gidecek bu dünyadan. Herkes üryan gitmeye hazırlık olmalı.
Aziz Mahmûd Hüdâyî Hazretlerinin muhteremliğine, irşadına, öğütlerine inanıyorsak, onun “Bunda gelen eğer pîr ü civândır / Uryân gelip yine uryân giderler / Eğer gedâ eğer şâh-ı cihandır / Bunda uryân gelip uryân giderler” mısralarına kulak vermeliyiz. Gönüllerin mürşidi bu zat diyor ki: Bu dünyaya gelen genç, ihtiyar, köle, gedâ, yâni dilenci ve cihanın pâdişâhı da olsa çıplak gelmiş, çıplak gidecekler. (Azîz Mahmûd Hüdâyî: Hayatı-San’atı-Fikriyatı, Çağdaşları İçindeki Yeri ve Ünlü Eserleri / Ziver Tezeren / Kültür ve Turizm Bakanlığı yayınları)
Üryanlık bütün insanları eşit kılar
Nasıl ki bütün insanlar dünyaya üryan geldiyse, parayı icat eden hazineler sahibi Kârûn da, hükümdarlar da, fabrikatörler de, işçiler de, rütbeliler de, rütbesizler de üryan geldiler üryan gidecekler. Üryanlık bütün insanları Hak katında eşit kılar. Ecel geldiğinde kimseye makam ve serveti sorulmayacak, üryan halde kefenlenip gidecek.
Âhirete üryan gidileceğini unutan gâfiller!
Öyleyse hiç ölmeyecek gibi bu kibir, bu nefs, bu azamet, bu mal mülk telâşı nedir? Bize önderlik gidenlerin, üstü başı düzgün olanların, sesi çok çıkanların, serveti bol olanların kalplerinin kir bağlaması onlara üryan geldiklerini, üryan gideceklerini unutturmuş. Bu gâfil güruha Hüdâyî Hz.lerinin “Bir gün olur bu halkın hâk-pâyı / Soyarlar eğninden atlâs kabâyı / Bunda uryân gelip uryân giderler” sözünü arada bir hatırlatmalı.
Hâsıl-ı kelâm; bu dünya insanı bozar. Şehir münzevîsi olan bu abd-i âciz de modern kapitalizmin köpürttüğü kazanç ve tüketim yollarına bakmayışından, makam mevki peşinde koşmayışından dolayı yadırgandı. Dünyaya eyvallah etmeyişimize dudak büktüler. Ne gam! Üryan geldik üryan gideriz.(ilbeyali@hotmail.com)
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.