Bülbülü Öldürmek

Bir yılbaşında arkadaşları, Lee’ye işini bırakıp bu kitabı yazması için bir yıl yetecek kadar para göndermişler. Sonuç olarak kendi yaşamından da izler taşıyan Pulitzer ödüllü bu roman çıkmış ortaya.

Ülker İnce çevirisiyle Türkçe ’ye kazandırılan bu kitap, Amerika’nın gözlerden uzak bir kasabasındaki ırkçılığın, insanlar arasındaki renk ayrımının belki de en çarpıcı örneklerinden birini küçük Scout’ın gözünden aktarıyor bize.

Amerika’nın küçük bir kasabası olan Maycomb’daki ayrım yalnızca zencilerle beyazlar arasında değil, beyazların kendi arasında da var olan yasalaşmamış bir kast sistemiydi aslında. Küçük yaşına rağmen bu zihniyeti sorgulayan Scout, ailelerinin toplumsal statü farkını gözetmeksizin her çocukla oyun oynamak istiyordu sadece.

 Atticus, çocukları Scout ve Jem’e insanlara karşı anlayışlı olmalarını, ne olursa olsun karşısındaki kişiyle empati yapmalarını, kibar ve hoşgörülü olmalarını öğütleyen bir baba rolüyle çıkıyor karşımıza. Jem’e, “İstediğin kadar saksağanı vur vurabilirsen ama unutma, bülbülü öldürmek günahtır.” derken Öcü Radley’in, belki de bülbüllerin öldürülmesine tanıklık etmemek için dışarıya çıkmadığını düşünmeden edemiyor insan.

Bu durumda kasabadaki insanları dört grupta toplayabiliyoruz: Zenciler, kendilerini zencilerden üstün gören beyazlar, zencilerle beyazlar arasında ayrım yapmayan az sayıdaki beyazlar ve bu ayrımcılığa tanıklık etmek istemeyip nadiren dışarıya çıkan Radleyler…

İçinde bulunduğu toplumun her türlü eşitsizlik fikrinden uzak, insanlara karşı oldukça kibar ve anlayışlı olan Avukat Atticus bir anda kendini bir zencinin avukatı olarak buluyor. İşlemediği bir suç yüzünden mahkemeye çıkarılan bu zencinin bırakın davayı kazanmasını, karar sonucu sağ kurtulacağına dahi ihtimal veren yok. Ama tam bu sırada Maycomblular’ın beklemediği bir olay yaşanıyor. Bu olay; Atticus’un zenciyi etkili bir şekilde savunması ve savunmanın sonunda jüri üyelerinin karar vermek için her zamankinden daha uzun bir süreye ihtiyaç duymasıydı. Belki de artık bir şeyler değişebilirdi. Mahkemede, haklı olsa da olmasa da her zaman beyazlar lehine olan adaletsizlikler zinciri tam da o gün kırılabilirdi. Fakat beklenenin aksine yine ırkçılık kazanacak ve hep görülen bu adaletsizliğe yalnızca çocuklar ağlayacaktı.

Eserde günümüzde farklı türlerini de gördüğümüz ırkçılığın ve savunucularının yanı sıra hiçkimseye üstünlük sıfatı vermeden işini hakkıyla yapan insanların da olduğu hatırlatılıyor inceden inceye.

Eşitlik, adalet, ırkçılık, ayrımcılık gibi kavramları yaşadığı dünyayı anlamlandırmaya çalışan bir çocuğun bakış açısıyla konu alan bu kitap gerçekten okunmaya ve üzerinde düşünmeye değer.

Bülbülü Öldürmek / Yazar: Harper Lee / Çeviri: Ülker İnce / Kategori: Roman / 16. Basım 2016 / Sel Yayıncılık, 357 sayfa.

 Fatma Nur KALKAN