Ölçü

Her işte olduğu gibi sözde ve yazıda da teennî olur; sözün/yazının teennîsi kavl-i leyyin’dir. (İlgili âyet, 20/Tâ-hâ, 44.)

Niceliksel (kg., m., litre gibi) ölçülerden değil niteliksel ölçüden söz edeceğimi tahmin etmişsinizdir. Ölçünün kendisinden de söz etmeyeceğim, zaten onun ne olduğunu da bilmiyorum.

Niteliğin insana has bir şey olduğunu düşünüyorum, tabiî olumlu ve olumsuz yanlarını da hesaba katarak söylüyorum; olumsuz olanları bir kenara bırakalım, olumlu olanlardan birkaçına bakalım.

Elbette insan davranışlarını ölçen birçok ölçü/t vardır ama ben en temelde ve en bariz olanını bulmayı hedefliyorum. Bunun, ahlâkın konusu olduğunu ve ahlâkta da birçok kriter olduğunu da biliyorum. “Kişinin iyi bir ahlâka sahip olup-olmadığını nereden ve nasıl anlarız?” sorusunun peşindeyim; genel ahlâk kriterlerinin değil.

İnanın, nasıl yol alacağımı bilmiyorum; bu tür yazılarda insana iki şey yol gösterebilir: biri, ele aldığınız konu ile ilgili kavramların etimolojik akrabası olan diğer kavramlar, buna sentaktik açılım (sentax) diyebiliriz sanırım; bir diğeri de sözün/yazının bağlamı yâni contexti. Ölçü sözcüğünden bir yerlere varamam, varsam varsam kadere/takdire varırım ama derdim insan davranışlarındaki sınır değil, o sınırı belirleyen şey; bana burada yardım edebilecek olan contex/bağlam ama o da henüz oluşmadı. Neden? Derdim tam açığa çıkmadı da ondan. Derdim ne? İnsanın gerek kendi gerekse başkaları ile olan ilişkilerinde nasıl davranırsa doğru davranacağı… İnsanın kendi olumlu ya da olumsuz bir şey yaptığında, kendini nasıl tanımlayacağı; başkalarında da aynı şekilde olumlu ya da olumsuz bir şey gördüğünde, onları nasıl değerlendireceği… Derdim tam da bu, bunun için bir ölçü arıyorum.