Kürtçe Müzik Kliplerinin Gösterdiği

Kürtçe’nin yazılı ve görsel olarak kullanımının serbest bırakılması ile birlikte ön plana çıkan kamu ve özel televizyonlar kültürel dinamikleri ortaya koymada önemli işlev görmektedirler. Önceleri Kuzey Irak’tan yayın yapan televizyonlar ile sürekli kapatmalarla yeni isimler alan pkknın televizyonu Roj tv müzik ve kültür paylaşımında aktif rol aldı. Asıl etkisini yürüttüğü siyasal mücadelenin propaganda aracı olarak kullandı. Kamusal alanda TRT6’nın açılması ile birlikte özel televizyonlarda da artış oldu. Dünya Tv, Denge Tv, Dijle Tv gibi 24 saat Kürtçe yayın yapan televizyonların önemli bir etkinliği oluştu. Ulusal ve yerel yapan televizyonlar izlenirlik oranı açısından henüz reyting ölçümlerine girecek kadar yaygın olmasa mikro ölçekte geniş kitlelerce izlenmektedir.

Bu televizyonlarda yayımlanan klipler sosyal ve siyasal döngüyü okumak için önemli veriler içermektedir. Kliplerin kurulan televizyonların programlar içindeki oranı %80’ler düzeyindedir. Kliplerde Türkçe yayın yapan televizyonlarda yayımlanan kliplere göre konu, mekân ve çekim olarak kendi içinde farklı özellikler içermektedir.

Kürtçe kliplerde ağıt, hüzün, özlem, aşk, memleket özlemi, yurttan çıkış ve gurbet öğeleri ağırlıklı olarak işlenmektedir. Yaşanan çatışmaların sona ermesi ve barış isteği bulunur. Pkk hakimiyetinde olan televizyonlarda direniş çağrısı, ölenlerin hatırasına atfen öfke, bıraktığı mirasa bağlılık ve kanının yerde kalmayacağına dair duygu- düşünceler ağırlıktadır.

Kliplerde kullanılan mekânlar hemen hepsinde köylerdir. Dağlar, yaylalar, terk edilmiş köyler başat mekânlar olarak kullanılmaktadır. Şehir kliplere ev sahipliği yapmaz. Kürt dili ve kültürü henüz göçebelik- taşra ruhundan kopamamış, bunu şehire eklemyememiştir. Şehir yaşamının getirdiği duygu ve düşünceler henüz tema olarak ve müzik tarzı olarak kendine yer bulamamaktadır. Kürtlerin en çok yaşadığı şehirlerden olan İstanbul’un mekân olarak kullanıldığı görülmez. Türküleri söyleyenlerin tamamına yakını İstanbul’da yaşarken mekân kullanımına ev sahipliği yapmaz.

Klip çekimleri ağırlıklı olarak amatör formatta yapılmaktadır. Türkü söyleyen genellikle tek başına bulunur. Mekân ile bütünleşme ön plandadır. Yarı zorunlu yada zorunlu olarak göç ettirilmiş insan olarak halen dönüp geçmişe uzanılmak istenmekte, tekrarı mümkün olmayan hayat özlemle anılmakta, mekanın her öğesine büyük tutkunluk ile bağlanılmaktadır.

Müzik kayıt kalitesi düşüktür. Çekimler profesyonel bir düzeyden ziyade elinde bir kamera yola çıkmış insanın gördüklerini çekmiş gibi izlenim oluşturmaktadır. Büyük masraflar içeren büyük prodüksiyon çalışmaları görülmez.

Kürtçe türküler denildiğinde ilk akla gelen Şivan Perver, Civan Haco gibi isimler değerini korurken kendi yerelinde sanatçılar çıkmaya başlamıştır. İlk dönemler ağırlıklı olarak bilinenlerin klipleri yayımlanırken şimdi daha yerele ağrılık veren türkücülerin eserleri çalınmaktadır. Bilinen sanatçıların eserlerinin çoğunluğunda klip formatında çalışmalar yapılmamıştır.

Kürtçe müzikte türkü formatı ağırlıktadır. Rock tarzı çalışmalar tutunmamıştır. Bunlar daha çok şehirlerde yaşayanlarca dinlenmektedir. Masal ve türkü karşımı olan dengbejler gösterilse de onlar köy odasında bırakılmış bir miras gibi durmaktadır.

Normal şartlarda Kürtler arasında kadının türkü söylemesi hoş görülmezken modern şartların içselleşmesinin ifadesi olarak görülebilecek vakıa oluşmuştur. Kadın türkü söyleyenlerin genele oranı hemen hemen yarısı kadardır.

Yaşanan onca baskı ve yok sayma politikalarına rağmen Kürtçe dil olarak türküler bağlamında kendi dilini ve yaşam imkânlarını inşa etmektedir. Ancak dil ve müziğin gelişmesi, yorumlanması noktasında kurumsal yapılar teşekkül edilmediğinden sözlü geleneğin aktarımı olarak devam etmektedir. Dil enstitüleri kurulduğu halde bu konuda henüz üniversitelerde bölümler ve araştırmalar yapılamamaktadır. Sivil kurumlarda da Kürtçe müziğin yazılı, sesli ve görsel kaydı arşivi yeteri kadar yapılmamıştır. Örgütlü kürt hareketi ise türkülere ideolojik payanda olarak yaklaşmıştır.

Kürtçe klipler yalnız, suskun, öfkeli bir halkın ifadesi olmaya devam ediyor. Şehre gelmiştir, yerleşmiştir, geri dönmeye de niyeti yoktur. Ancak bu sürgünlük olarak geldiğini düşündüğü yeri yadırgamaktadır. Gözü hep arkadadır. Acısını bile ifade edememektedir. Yasını tutamamaktadır. Gidenlerin ve geride kalanların arkasından bakakalmıştır. Şaşkındır, neyin, neden olduğunu henüz anlayamamıştır. Kararsızlık içinde yolculuk halinde arayışını sürdürmektedir.