DİYARBAKIR VALİLİĞİ ve KÜLTÜR SANAT YAYINLARI

Uzun zamandır, şehir konulu araştırmalara yoğunlaşmamız, Valilikten almış olduğumuz değişik alanlardaki yayınları tanıtmamızı geciktirdi. Basına yansıyan haberleri, her ne kadar zamanında takip etmeye çalışsak bile, yerel basında bu yayınların hakkettiği biçimde makale konusu edilmediğini,yayınların sadece haber değeri şeklinde sunumu, verilen emeğin, harcanan çabanın yerini bulmadığını belirtelim.

Şehir Araştırmaları Merkezi'mizin arşivinde yer alan kaynaklara baktığımız zaman, Valiliğin yayınlarının belirtildiği gibi "14" değil daha fazla olduğunu gördük. Elbette verilen bu rakam, son dönem yayınlanan eserlerle ilgili de olabilir.

Valiliğin "Diyarbekir Vilayet Neşriyatı" ismiyle yayınladığı ilk derli-toplu eser, Basri Konyar imzalı Diyarbekir Tarihi-Diyarbekir Kitabeleri ve Diyarbekir Yıllığı'dır. 1936 senesinde yayınlanan bu üç kitap, bizim açımızdan ilk yayın kabul edilmektedir. Cumhuriyetin 15. Yılında Diyarbakır, Diyarbakır Neşriyat Tarihi, Diyarbekir Türküleri, Diyarbakır Fokloru I-II, akla gelen ilk kitaplarıdır, bu dönemin.

Diyarbakır Halkevi Çalışmaları, dönemin şartlarına göre, yine Valilik destekli, doğrudan olmasa da devletin dolaylı katkısı ile sürdürülmektedir. Nihayetinde Türk Ocakları'nın kapatılması ya da pasif konuma düşürülmesiyle Halkevleri, her ilde olduğu gibi Diyarbakır'da da açılmıştır.

Diyarbakır Halkevi'nin küçük çaplı kitapları yanında dikkat ve ilgi çeken Karacadağ Mecmuası'ıdır. Demokrat Parti'nin iktidara gelmesiyle birlikte Halkevleri, mevcut önemini kaybetmiş, 1950'li yıllarda kapanmaya yüz tutmuştur. Diyarbakır Halkevi Yayınları da devlet destekli olduğu için Valilik Yayınları arasında yer alır.

Şehir Araştırmaları Merkezi'mizde bulunan değişik yayınlara baktığımızda bugün de önemini koruyan kimi çalışmaların öncelikle bir araya getirilmesi, bu yayınların ilavelerle yayınlanması gerekir.

Cumhuriyet Dönemi'nin İlk Yıllığı 1936'da yayınlanırken yıllık çıkarma geleneği terk edilmiştir. 1967' de Şevket Beysanoğlu'nun Valilik oluru ile yayınladığıyıllık sonrasında 1973'de Cumhuriyetin kuruluşunun 50. Yılı münasebetiyle Diyarbakır İl Yıllığı, komisyon marifetiyle yayınlanmıştır. 1993'de yayına hazırlanan yeni yıllık, 1995 senesinde "2000'e Beş Kala Diyarbakır" adıyla yayınlanabilmiştir.

Son yıllık, oldukça düzensiz ve yeterince estetik değildir, bilgi tekrarlarıyla doludur. Bu yıllıkta şehrimizde kütüphanelere bir bölüm ayrılmadığıdüşünülürse, eleştirideki haklılığımızı kısa şekilde teslim edilmesi lazım.

2000 ve 2004 senesinde bizim de iştirak ettiğimiz İl Yıllığı Hazırlama Komisyonu kurulmuş, çalışmalara başlanmıştı. Ne yazık ki çalışmalarda bulunmasıgereken isimlerden gereken ilgi ve destek bulamadık. İki kez hazırlamaya çalıştığımız yıllık, bütçe olmadığı sebep gösterilerek, başarıya ulaştıırlmadı.İlk kez on üç ilçenin yerinde fotoğraflandığı, şehir merkezinde aylarca çalışmaların sürdüğü ve maddî destekten yoksun devam ettiğimiz yıllık çalışmalarımız, sekteye uğradı. Arşivimizde biriken malzeme, satın aldığımız kaynaklar, zaman içinde hayalini kurduğumuz Şehir AraştırmalarıMerkezi'nin gelişimini hızlandırdı. 2000-2002 Arası açtığımız Ulu Beden Bilgi Erişim Hizmetleri Özel Kütüphanesi, ilgisizlikten kapanınca, şehir konulu çalışmalarımıza ister istemez, şartların olumsuz şekle dönüşmesiyle son verdik. Nihayetinde 1995'den beri bu şehir ile ilgili birçok kitap yayınlanmasına rağmen Diyarbakır'ın yirmi yıldır yayınlanmış bir yıllığı söz konusu değildir, olmamıştır.

Diyarbakır Valiliği'nin bünyesinde Kültür ve Sanat Proje Birimi kurulduktan sonra yayınlanan kimi eserlerin sempozum bildirileri kitabı olduğunu görmekteyiz. Dicle Üniversitesi ile beraber düzenlenen sempozyumların çoğu kitaplaştı, elimizdeki mevcut bildiri kaynaklarına göre.

Valiliğin yayınladığı görsel ağırlıklı CD-DVD çalışmaları da epeyce tanıtımı sağladı. Kaç çalışma içine girildiğini bilemediğimiz belgesel çalışmalarından altı adedi, arşivimizde bulunmaktadır.

Kitapçık ve Kitaplara gelindiğinde yayınlanan çalışmalar:

Kitapçıklar: Diyarbakır İlçeleri, Camiler ve Kiliseler, , Hanlar Köşkler ve Evler, Köprüler, İçKale, Medeniyetler ve Diyarbakır, Mimar Sinan, Minareler, Surlar, Ulu Camiî, Cazibe Merkezleri Destekleme Programı, Diyarbakır Turizm Stratejisi Eylem Plânı,

Kitaplar: Eğilin Kültürel Mirası(İrfan Yıldız), Nebiler Sahabiler Azizler ve Krallar Kenti Sempozyum Bildirileri I-II, Osmanlı Belgelerinde Diyarbakır, Diyarbakır Gezi Rehberi-Türkçe-İngilizce, Arapça, Almanca,..Körtik Tepe(Komisyon), Cevahiru'l-Mülûk(Ali Emirî Efendi), Diyarbakır Surları( Orhan Cezmi Tuncer), Diyarbakırlı Hattat Hamid Aytaç( Husrev Subaşı), Fotoğraflar ile Eski Diyarbakır, Fotoğraflar ile Yeni Diyarbakır,Uluslararası Surlar Sempozyumu,Diyarbakır İlim Adamları Yazarlar ve Sanatçılar(İhsan Işık), Diyarbakır Kültür ve Turizm Dergisi(1 Sayı)

Anladığımız kadarıyla daha önce düzenlenen sempozyum bildirileri kitapları, bu sıralamanın dışında tutulmuş: Oğuzlardan Osmanlıya Diyarbakır, Osmanlıdan Cumhuriyete Diyarbakır 3 Cilt. Aslında Cumhuriyetten Günümüze Diyarbakır ile bu sempozyumun üçlüsü tamamlanabilir.

Elbette tanıtım önemlidir, şehrin kültür ve sanat cephesiyle tanınması çalışmaları elzemdir. Bu çalışmaları belirtirken, yayınlanan kitapların yerel gazetelerimizde günlük olarak tefrika şeklinde yer almasını arzulardık.

Yerel gazetelerimizde genelde kültür ve sanat sayfaları, şehirle ilgisiz haberlerle doldurulmakta, yayınlanan bir kaç imza dışında şehri hakkıyla tanıtan makaleler yer almamaktadır. Yerel gazetelerimizi günü birlik okuyan, arşivlemeye çalışan biri olarak, geçmişte yer almış kültür ve sanat sayfalarının bilgi açısından oldukça doyurucu olduğunu belirtelim.

Şehir Araştırmacısı sıfatıyla, birçok sempozyuma katılmış ve Şehir Araştırmaları Merkezi'ni kurmada elinden geleni yapmaya çalışan bir Diyarbakırlıolarak, yayınlanan kimi kitaplarda yer alan bilgi yanlışlıklarının da olduğunu belirtelim, bu arada. Yapılan bu güzel çalışmaların elbette takdir edeni çok olacaktır, olması beklenen de budur. Yalnız, bu tarz kitapların yayın öncesi dikkatli biçimde incelenmesi, hazırlayanın dikkatinden kaçan bilgi yanlışlıklarının düzeltilmesi gerekir. Medeniyetler Mirası Diyarbakır Mimarisi'nde şehir dışında olan kimi akademisyenlerin konuya hakimiyetinin olmayışı, kimi yanlışlıklara sebebiyet vermiştir.

Umarız ki Şehir Araştırmaları Merkezi kurulduğunda şehri tanıma ve tanıtma eksenli bu tür yayınlar çoğalır ve prestij kitaplar zamanla az masraflı-ciltsiz- herkese ulaşabilecek derecede biçimde basımı çoğaltılır.

Bizim Şehir Araştırmaları Merkezi düşüncemizde kitap yayıncılığı da yer almaktadır. Az hacimli, kısa-öz bilgilerle, herkesin alabileceği, temin edebileceği ölçülerde, her yerde bulunabilen kitaplar... Şehir Araştırmaları Merkezi'nde yer alan bu yayınları ve daha önce yayınlanmış Halkevi Yayınları'nı, merkezimiz hizmete girdiğinde elbette, seçkin bir kitaplıkta yer alacaktır.