Elaziz’de üç güneşli gün-3 Şehirde öncü bir vakıf!

İzzet Paşa’nın hayatı valilikle geçmiş; mesleği hanesine tereddütsüz “vali” yazabiliriz. Hakkari, Van, Cidde, Trablus, Sivas, Erzincan, Erzurum (vekil), Edirne…Osmanlı mülkünün birçok vilayetinde valilik yapmış. Elbette Mamüretülaziz’de de! Son valiliği ise Edirne’de. Dokuz yıl sürmüş bu valilik ve Edirne valisi olarak vefat etmiş. Belki de o yüzden “Edirne valisi Ahmet İzzet Paşa” deniliyor.

Âlim ü fâzıl u şâir ü vezîr ibni vezîr

Sâhib-i seyf ü kalem hem dahi şeyhü’l-vüzerâ

(Âlim ve fâziletli ve şair ve vezir oğlu vezir, kılıç ve kalem sahibi hem de vezirler şeyhi!)

Divan sahibi bir şair İzzet Paşa. Onun Miraciye’sinden bir beyti, şiiri hakkında fikir vermek için teberüken buraya alıyorum:

Ne gördi ne ḫaber virdiyse İzzet, seyyid-i âlem

Muḥakkak vâḳi’ u ṣâdıkdır amenna ve saddakna

(İzzet, âlemin ileri geleni, reisi (Hz. Muhammed) ne gördü ne haber verdiyse, muhakkak olmuştur ve doğrudur; doğruluğunu tasdik ederiz!)

“Mamuretülaziz” de neyin nesi? Diyenler olabilir. Hani şu Sultan Aziz zamanında adı konulan vilayet; sonraları Elaziz denilmiş. Şimdi ise Elazığ deniliyor! Harput vilayetinin Mamuretülaziz adını alması da İzzet Paşa’nın valiliği zamanında.

İzzet Paşa Edirne’de vefat etmiş, türbesi orada. Fakat adı en çok Elazığ’da yaşıyor. Çünkü burada vali iken 1866’da kerpiçten bir camii yaptırmış. Cami şehrin merkezinde, Valiliğin karşısında. Tahmin edilebileceği gibi cemaati bol. Aradan yüzyıl geçmiş, kerpiç yapı yıkılmaya yüz tutmuş ve cemaate yetmez olmuş.

İşte camiin yüzüncü yılında, Elazığ halkı İzzet Paşa Camii Derneği’ni kurmuş. 1966’da başlayan inşaat şehrin merkezinde Osmanlı tarzı büyük bir mabed olarak yükselmiş. Yeni cami 1972’de açılmış. Daha sonra İzzet Paşa Cami Derneği vakfa dönüştürülmüş. İzzet Paşa Camii Vakfı, sırf cami yapan, yapılan camiyi idame ettiren bir kuruluş değildir. Daha baştan kütüphaneli bir cami yapılmıştır. Fakir fukaraya yardım, talebelere karşılıksız burs, yurt… Daha sonra ise, başka hiçbir vakıfda görülmeyen bir başlangıç yapar: Bir edebiyat dergisi çıkarılmasına destek verir. 21 yıl önce “Bizim Külliye” dergisi çıkmaya başlar. Anadolu’da, taşrada edebiyat dergisi çıkarmak müşkil iştir. Çok dergi çıkar, birçoğu da bir iki sayıda kalır. Bizim Külliye 21. Yılında ve yüzüncü sayıya doğru gidiyor.

Derginin yayınını yöneten Nazım Payam, şehrin gösterişsiz ve nümayişsiz bir şairidir. Derginin çerçevesini öyle net çizer ki, dış tesirlere maruz kalmaz. Bu edebiyat, sanat ve fikir dergisi Elazığ’ın kültürel yüzünü temsil eder bir kimlik kazanır. Nazım Payam dergiyi Elazığ’da yayınlar ama İstanbul ve Ankara başta olmak üzere Türkiye’nin dört bir tarafından seçkin kalemler bu derginin yazarları arasında yer alır.

Bizim Külliye dergisinin rastgele bir çıkış olamayacağı düşüncesi köklüdür bende. O çıkışın mutlaka bir menkıbevi bir tarafı olmalıdır. Nazım Payam, yirmi küsur yıl önce Osmaniye’den bir şiir şöleni daveti alır. Orada bir zatla tanışır. O zat Nazım Payam’a Elazığ’da doktorluk yapan Adanalı Ali Öztürk’le mutlaka tanışmasını tavsiye eder. Nazım Payam’ın aklı pek yatmaz, ama verdiği sözü yerine getirir, Ali Bey’le tanışır. Doktor Ali Bey şiir yazmaktadır, kültürle alâkalıdır. Bir de kedi seven cinsindendir. Aynı zamanda İzzet Paşa Vakfı’nın yönetimindedir… 

Nazım Payam, Bizim Külliye’nin doğuşunu anlatırken hissiyatınını gizleyemez. Esasen heyecan verici bir iştir bu! Nazım Payam, Türkiye Yazarlar Birliği’nin eski üyelerindendir. Uzun süredir de Birliğin Elazığ temsilcisidir. Şehirde TYB üyesi bir hayli şair ve yazar vardır. Gün gelir, yapılması gereken yapılır: TYB Elazığ şubesinin kurulması kararlaştırılır. Bir edebiyat dergisini destekleyerek öncülük yapan Vakıf, TYB Şubesine yer tahsis eder. Burası şehrin şairlerinin, yazarlarının, ilim ve fikir adamlarının uğrak yeri olacaktır…

Soldan Sağa M. Naci Onur, Necati Kanter (üye). Yön. Kurulu. Nazım Payam, Prof. Dr. Mustafa Yağbasan, Gıyasettin Dağ. Ayaktakiler, Kemal Batmaz, Taner Namlı, İl Kültür Md. Yard. Selahattin Yazar

İzzet Paşa, hayır sahibi olarak kerpiçten mütevazı bir cami yapmıştır; Elazığlılar onun hayır alanını yüzyıl sonra genişletirler. Şehirde ilk matbaa onun zamanında kurulmuştur, edebiyatla alâkalıdır, şairdir. Böylece vâkıfın ilgi sahasına göre, işler yapıldığını rahatlıkla söyleyebiliriz. İzzet Paşa başka vilayetlerde de cami yaptırmış, fakat bunlar günümüze gelememiştir. Sivas’taki camii yıkılmış, yerine heykel dikilmiş, Ercincan’da yaptırdığı iki minareli camii 1938 depreminde harab olmuş. Bir tek Elaziz’deki cami onun adını yaşatıyor.

Hayırlı bir başlangıç

22-24 Ekim günleri Elazığ’da idik. Türkiye Yazarlar Birliği’nin yeni bir şubesinin açılışı için. 22 Ekim 2021 Cuma günü saat 14:30’da başlayan açılış programına Elazığ’ın yeni valisi Ömer Toraman, Belediye Başkan yardımcısı, Rektör vekili ve ev sahibi İzzet Paşa Vakfı’nın başkanı Necip İlhan katıldı. Türkiye Yazarlar Birliği Elazığ Şube Başkanı Nazım Payam, konuşmasında sağlam bir çerçeve çizdi: “Vakıf bizim ilkelerimizi biçimlendirmekle kalmıyor hem de kadim bir geleneğin mensubu olma şuurunu bize veriyor. Ve biz bu şuurla hareket ediyoruz. 20 yıl bizim külliyeyi de bu doğrultuda, bu ilkede yürüttük. İnşallah Allah nasip ederse Türkiye Yazarlar Birliği Elazığ Şubesi’ni de yürüteceğiz.”

Elazığ’ın yeni valisi Ömer Toraman, açılışta yaptığı konuşma ile kültür adamı kimliğini ortaya koydu.

M. Kâzım Arıcan, İbrahim Ulvi Yavuz, M. Enes Kala, Mehmet Kurtoğlu, Ali Kılcı Mehmet Tuğrul…Güzel bir başlangıcın şahidleri olarak biz de oradaydık. TYB Erzurum şubesi de bu güzel açılışa bigâne kalmamıştı. Hanefi İspirli, Ömer Özden, İsmail Bingöl Erzurum’dan kalkıp gelmişlerdi.