Ali Püsküllüoğlu’nun Öztürkçe Sözlük’ünü de bu yapılmış işlerden biri sayabilirsiniz. Fakat yeri gelmişken bir şeyi de burada açıklayayım: Öztürkçe mevzu edilirken hani uygulamalarla alay etmek için Otobüse oturgaçlıgötürgeç, hemşireye de gökgötürükonuksalavrat demeye çalışmışlar denilir ya; ben de Öztürkçe Sözlüklerde bu kelimeleri aradım fakat bulamadım. O an bunların muhafazakar çevrenin öztürkçeyi alaya almak için uydurduğu şeyler olduğunu düşündüm. Yani gerçekten bu kelimeleri uydurmuş değiller ama bunlardan da altta kalmayacak bolca kelime uydurmuşlar.
Kuş isimlerinden Kur’an Sözlüklerine...
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü de sevdiğim sözlüklerimden biri. Bizim kullandığımız bir kelimeye Kırgızlar, Kazaklar, Türkmenler, Tatarlar ne diyor, hepsini güzel güzel öğrenmek mümkün bu sözlükten.
Vakıf terimleri sözlüğü diyebileceğimiz uzun isimli bir sözlük var: Vakfa Dair Yazılan Eserlerle Vakfıye ve Benzeri Vesikalarda Geçen Istılah ve Tabirler sözlüğü. Kitabı Ali Himmet Berki hazırlamış. Ali Himmet Berki günümüz önemli şairlerinden Kamil Eşfak Berki’nin dedesi. Büyük bir alim kendisi. Amasya’nın son kadısı aynı zamanda.
Basın ve Basım Teknolojisi Sözlüğü, Postmodern Düşünceler Sözlüğü, Alternatif Düşünceler Sözlüğü
Açıklamalı Söylev Sözlüğünüz var mı? Benim var. Mesela gericilik ile ilgili Mustafa Kemal’in çeşitli konuşmalarında “irticakarane teşebbüsler” ifadesini kullandığını bu sözlükten öğrenebiliyoruz.
Güncel Ekonomik Terimler bir sözlükçe. Elektronik Elektroteknik Bilgi İşlem Terimleri Sözlüğü diye bir sözlüğüm de var ama şimdiye kadar nerdeyse hiçe yakın derecede işim düştü bu sözlüğe.
E. Denison Ross diye bir adam kalkmış Kuş İsimlerinin Doğu Türkçesi, Mançuca ve Çince Sözlüğü diye bir kitap hazırlamış bundan yüzyıl önce. İlginç çalışmalarından tanıdığımız Emine Gürsoy Naskali Hoca da tercüme etmiş kitabı.
Türkçe Bitki Adları Sözlüğü de önemli bir çalışma. Halk Dilinde Sağlık Deyişleri Sözlüğü bence müthiş bir sözlük. Zafer Öztek’in hazırladığı bu sözlük vesilesi ile Türk zihninin bir çok zenginliğini ve özelliğini fark etmek mümkün.
Divan Şiiri Sözlüğü, Edebiyat Lugati, Yapma dil Baleybelen’in sözlüğü, Muhakemetül Lugateyn, Kamus-ı Türki, Okyanus Tercümesi, Eski Türk Edebiyatından Mazmunlar (Ahmet Talat Onay’ın bu eseri muhteşem bir sözlük), Kubbealtı Lugati, Tarama Sözlüğü, Köken Bilgisi Sözlüğü (Bu sonuncusu sevgili editörümüz Lütfi Arslan’ın hediyesi, ona burdan sonsuz teşekkürler ve dualar ediyorum)
Din ve İnanç Sözlüğü Şinasi Gündüz Hocanın eseri. Her türlü inanış ile ilgili aklınıza düşen her kelime var neredeyse. İktisadi Fıkıh Terimleri Sözlüğü, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, Dinler Tarihi Sözlüğü, İslamın Temel Kavramları, Hüseyin Kerim Ece, Dört Halifeden Vecizeler ve Deyişler Sözlüğü, İbn Arabi Sözlüğü, Kaşani’nin Tasavvuf Sözlüğü, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü Süleyman Uludağ’ın, Safer Dal’a ait olanı da var: Tasavvuf Terimleri. Kitabı da Hasan Kaçan basmış. Hasan Akay’ın İslami Terimler Sözlüğü, Kur’an Kelimeleri Sözlüğü. Din Sosyolojisi Sözlüğü, Mehmet Ali Kirman,
Kuran Tercemesi. Muhammed bin Hamza’nın bu 15. Yüzyıla ait eseri çok önemli bir eser. Diyeceksiniz ki bu kitabın sözlüklüğü nerede? Prof. Ahmet Topaloğlu tutmuş bu tercemeye bir sözlük hazırlamış. Eser iki cilt. Tabii Muhammed bin Hamza’nın bir özelliği var. O da şu: Bu zat tutmuş Kur’an kelimelerinin hemen hemen hepsine türkçe karşılıklar vermeye çalışmış.
Düşünsenize, hangimizin zihninde canımız ciğerimiz herşeyimiz olan dinimizin kelimelerinin, kavramlarının türkçesine ilişkin bir şey var?! Tamam, elbette İslamın kelimelerini evrensel bir şekilde kullanalım ama hiç mi bilmeyelim mesela zekatın temizlemek olduğunu, duanın çağırmak olduğunu, istişarenin t(d)anışmak olduğunu..
Başka dillerin sözlükleri
Kelimelere merak saran biri farklı diller ile ilgili sözlüklere de merak sarmadan yapamaz.
Arapça, Farsça, Fransızca, Almanca, İngilizce, Latince dilleri ile ilgili her birinden bir kaç tane sözlüğüm var özellikle Almanca ile ilgili sözlüklerim de bir hayli var. Fakat İbranice sözlüğümün olmadığını itiraf etmeliyim.
Azerbaycan Türkçesi, Kırgız, Uygur, Moğolca sözlükler de istifade ettiğim sözlükler. Ama bunları Türkçe dışı olarak görmediğim için başka diller arasında saymış olmayalım. Sayamadığım sözlüklerim var daha ama onlar da bende kalsın..
Velhasılı ben aslında sadece sözlüklerim arasında yaşasam da sanki bana yeter!
Hiç Cafcaf olmadan da, dunyabizim.comolmadan da, Genç dergisi, Gerçek Hayat, Kültür dergisi ve TYB’deki çalışmalarım olmadan da sadece sözlüklerimle yaşayabilirim. Hatta belki daha rahat yaşarım ama işte vicdan beni bırakmıyor kendi keyfimce davranmaya!
04.05.2012 Milat Gazetesi
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.