Yahut ümmetin birliğini müdafaa adına, yeni bir İslam dünyası adına yıkmadık kâşane bırakmayan “müçtehit” Muhammed Abduh bu meseleye nasıl bakmıştı?
Hindistan’ı işgal eden İngiltere kanunlarının diğer milletlere göre İslam’a daha yakın olduğunu söyleyen Abduh, Müslümanların, işgalci İngilizlerin hâkimiyetinde ve onların kanununu tatbik etmek üzere görev almasının caiz olduğunu söyler.1 Her ne kadar burada Müslümanların maslahatı üzerinden hareket ediyor ve Müslümanlar böyle yapmadığı için diğer milletlerden geri kalmışlardır diyorsa da, “İslam’ın yenileyicisi” olarak oradaki işgale direnmenin fıkhını yazmak yerine, onlardan görev almayı tecviz etmesi elbette düşündürücüdür.
İkbal’e gelince, onun da bir reformist olarak yolu bu noktada Abduh’la kesişmiştir. Hatta o, işi daha da ileri götürerek şunları söyler: “İngiliz İmparatorluğu’nu dünyadaki en büyük Müslüman imparatorluk yapan şey, koruduğu Müslümanların sayısının çokluğu değil, bu imparatorluğun sahip olduğu ruhtur. (…) İngiliz İmparatorluğu’nun insanlığın siyasi evrimindeki uygarlaştırıcı bir faktör olarak kalıcılığı, bizim en büyük çıkarlarımızdan biridir. Bu geniş imparatorluk, bizim siyasi idealimizin bir yönünü yavaş yavaş harekete geçirdiği için bizim tam sempatimizi ve saygımızı hak ediyor.”2
Yorumu size bırakıyorum.
1Muhammed Abduh, Tefsîru’l-Menâr, VI, 409.
2Muhammed İkbal, İslam Düşüncesi, 77-8.
16.03.2013 Milli Gazete
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.