Dahası, Abdülaziz'in tahttan indirilmesinin de, bir askerî darbe ile gerçekleştiğini biliyoruz. 'Darbeyi destekleyen silahlı güçleri sağlayan' da Süleyman Paşa'dır: Süleyman Paşa, daha sonra Abdülhamid döneminde yargılanacak olan paşalardan biridir. Belki de ilk Ergenekon'cu idi Süleyman Paşa...
Tanzimat, bürokratik iktidarı o kertede tahkim etmiştir ki, Büyük Reşit Paşa'nın adamı olan Şinasi, o ünlü kasidesinde, Paşa'ya,
Bir ıtıknâmedir insâna senin kanunun,
Bildirir haddini Sultan'a senin kanunun
diye seslenecektir. Sultan'a dahi haddini bildirecek olan bir kanun! Elbette ortada kanun falan yoktur! Sözkonusu olan Tanzimat Fermanı'ndan başka bir şey değildir. Bırakınız Osmanlı'nın Ondokuzuncu yüzyılını, Yirmi Birinci yüzyılın demokratik toplumlarında, parlamentonun çıkardığı bir kanunun Devletin başındaki kişiye 'haddini bildirdiğini' söylemek, düpedüz, saygısızlıktır... Prof. Mehmed Kaplan 'Mustafa Reşid Paşa ve Yeni Aydın Tipi' başlıklı makalesinde, Şinasi'nin kasidesinde Mustafa Reşid Paşa'ya 'Eyâ ahali-i fazlın reis-i cumhûru' diye 'hitap e[ttiğini]' belirtir ve şöyle der: 'Padişahlık müessesesinin hâkim olduğu bir devirde, önde gelen bir devlet adamına, halka yaptığı hizmet dolayısıyla, "reis-i cumhûr' diye hitap etmesi, büyük bir cesaret sayılsa gerektir.' Burada rahmetli Kaplan hocanın yanıldığını söylemeliyim. Şinasi'nin tavrı, bir 'cesaret' örneği değil, tam tersine, sırtını Mustafa Reşid Paşa'nın bürokratik iktidarına dayamış bir şımarık çocuğun Sultan'a karşı olan küstahlığıdır...
Ne var ki, V. Murad dönemini saymazsak, Abdülmecid ve Abdülaziz'in saltanatları devamınca iktidar, Tanzimat Paşaları ile onların ardılı olan Midhat, Mütercim Rüşdü, Süleyman Paşa 'cunta'sını tasfiye edecek ve memur iktidarına son verecektir.
Özetle söylemek istediğim şudur: Tanzimat, bürokrasinin tahakkümünün, başka türlü söylersem, sivil ve askerî vesayetin icad edildiği bir dönemdir. Daha sonra da Cumhuriyet tarafından temellük edilecek olan, [Weber'in deyişiyle] 'bürokratik despotizm'in kökenlerini, o anlı şanlı Tanzimat'ta aramak gerekir.
Cumhuriyet'in ideolojisi, bürokratik ideolojidir: Ve elbette tastamam o nedenle, Mithat Paşa yüceltilecek ve yine elbette tastamam o nedenle Abdülhamid değersiz kılınacaktı.
04.12.2011 Zaman
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.