Hem hukukçu, hem edip, hem felsefeci, hem sosyolog, hem tarihçi; riyaziye de bilir, coğrafya da bilir. Yani cevâmi-ül kelim olan mütebahhir âlim Ahmet Cevdet Paşamızın büyük kızı Fatma Âliye Hanım. O da babasının hayr-ül haleflerinden denebilecek rütbede.
Babasından 41 yıl sonra 1936’da göçmüş. Hem bir paşanın kızı hem de bir paşa hanımı (eşi Faik Topuz Paşa) olup çileli hayatını muhkem bir iman ve irade ile doğru bir istikamette tamamlamış. Onun da örnek hayatının romanını hayr-ül haleflerinden Fatma Barbarosoğlu Hanım yazmış: “Uzak Ülke-Fatma Âliye” 19. asrın 2. yarısından 20. asrın ortalarına kadar olan ahvalimizi anlamak isteyenlerin bu alın teri göz nuru hakîmane romanı mutlaka okumaları lazım. Önce İz Yayınlarından sonra Profil Yayınlarından çıkmış.
Fatma Âliye Hanım, merhum üstat M. Ş. Eygi tarafından Bedir Yayınlarınca itinayla basılan “Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı” isimli “müfid-muhtasar” bir eser hazırlamış. Elimizdeki eser 1995 basımı. M. Ş. Eygi kitaba 10 sayfalık Ahmet Cevdet Paşa ve Mecelle başlıklı çok faydalı bir yazı eklemiş. 95 sayfalık bu eseri bazı genç arkadaşlarla okuma zevkini tatmış, çok istifade etmiştik. Lisanı ve üslubuyla babasına lâyık edîbe, âlime bir hanımefendinin bu eseri çok şey anlatıyor.
Zengin Türkçe ve mantık-muhakemede epey sıkıntılı olduğumuz günümüzde bu eserden alıntılarla bir yazı hazırlayalım dedik. İstifade edenler, zevkiyâb olanlar olursa bahtiyâr oluruz. Diline üslubuna hiç dokunmadık. Çünkü biz sadeleştirilmiş bir baskısından aynı zevki alamadık ve okuyamadık. Edebi zevk, ehlince malûmdur.
Tevellüd ve tahsil-i ibtidai kısmından nakiller
“Ahmed Cevdet Paşa, 1238 sene-i hicriyyesinde, rûz-ı Hızır'a kırk gün kalarak, Lofça Kasabası'nda tevellüd eylemiştir. Ahmed tesmiye olunmuştur. Pederi, Lofça eşrâf-ı vücûhundan ve Meclis a'zâsından ve Istabla-i Âmire pâyelülerinden Hacı İsmail Ağa'dır. Onun pederi Hacı Ali Efendi'dir ki bu Hacı Ali Efendi'yle birâderi Süleyman Bayrakdâr’a dâir Târih-i Cevdet'in yedinci cildinin on ikinci sahifesinde ve yine Hacı Ali Efendi'ye dâir Târih-i Cevdet'in dokuzuncu cildinin otuz dördüncü sahifesinde mâlûmât vardır. Ahmed Cevdet Paşa'yı pek küçük iken hucr-ı terbiyesine alıp büyük pederinin mesleği olan tarîk-i ilmiyyeye teşvik ve terğîb eden odur. Onun pederi Ahmed Ağa, Lofça müftüsü olan İsmâil Efendi'nin mahdûmudur. İsmail Efendi Lofça'da tavattun etmiş olan Yularkıran-oğlu Ahmed Ağa'nın mahdûmudur. Yularkıran Ahmed Ağa Kırkkilise zâdegânından Yularkıran-oğulları nâm hânedândan olup, Prut Muhârebesi'nde sergerde olarak Baltacı Vezir'le beraber bulunmuş ve devlete pek büyük hizmetler etmiştir. Kendisi o zaman Lofça'da tavattun eylemiştir.
Ahmed Efendi, küçük sinde iken okuyup yazdığından, o zaman Lofça müftisi olan Hâfiz Ömer Efendi'den ulûm-ı Arabiyye tedrîsine başlatılmıştır. Fevkalâde gayret ve ikdâm ile az vakit zarfında fünûn-ı Arabiyye'de hayli ilerlemiş, ulûm-ı Şer'iyye'de dahi biraz mümârese kesb eylemiş. Halebî ve Mültekâ okuduğunda henüz büluğa ermemiş idi. Ondan sonra ilm-i mantık ve beyân ile meşgûl olarak Hâfiz Ömer Efendi'nin yerine müfti olan Hâfız Mehmet Efendi’den de tederrüs eyledi.
Artık ulûm-ı 'âliyye tahsîl için İstanbul'a izâmı lâzım geldiğinde henüz on beş yaşını ikmâl ile onaltı yaşına girmiş bulunuyordu. O esnâda İstanbul'da Mekteb-i Harbiyye'nin tanzîmine îtinâ olunduğu cihetle onun mekseb-i feyz-i rif'at olacağı ve Ahmed Efendi'nin oraya idhâli bâzı zevât tarafından ihtar olunmuş ise de ceddi Ali Efendi büyük pederi İsmâil Efendi'nin mesleğine sülükûnü arzû edegeldiği cihetle o fikrinden dönmeyip, ancak tahsîl-i ulûm-ı 'âliyye için İstanbul'a gönderilmesi arzusunda bulunmuş. Ahmed Efendi'nin pederi İsmail Ağa ile vâlidesi Âişe Sünbül Hanım, oğullarını o küçük yaşda göndermek istememişlerse de hucr-ı terbiyesinde yetiştirmiş olan büyük pederinin azm-i katîsi ve Ahmed Efendi'nin arzûsu meselenin husûlüne bâdi olmuştur.
Devamı: https://www.dunyabizim.com/fatma-liye-hanim-babasini-anlatiyor-makale,3024.html
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.