Süleyman Seyfi Öğün'den: Hakikât gerçeğe karşı

Bizi canlı kılan ve hayatı yaşamaya değer hâle getiren ise hakikâtlerimizdir. Don Kişot'un en edebi düzeyde temsil ettiği trajedi; hakikâtin trajedisi de burada tezahür ediyor. Hakikât kendisini eşya ile kayıtlı kılmayınca, çoğu kez karşılıksız kalıyor. Yaşadığımız hayatlardan türeyen düş bozumları, hayâl kırıklıkları hakikâtlerimizin gerçekler tarafından yenilgiye uğratılmasıdır. Gerçekler hakikâtleri; daha türevsel yayılımı içinde düşünecek olursak; praxis theoria'yı, ayrıntılar bütünlemeleri, farklılıklar birlikleri, istisnâlar kaideleri, demonoloji'ler teoloji'leri zora sokuyor. Bu türevsel açılımda bendenizin en fazla hoşuna giden "hayatîlik" ile "kitabîlik" gerilimidir.

Her kitap olmasa bile kitabîliğin kendisi bir hakikât iddiasıdır. Hakikâtin trajedilerinden başlıcasını kitabîliğin trajedisinde izleyebiliriz. Onun için entelektüel dünya-tematikleri istediği kadar devrimci olsun- kaçınılmaz bir muhafazakârlığı içinde taşır. Bu kitabî muhafazakârlıktır. Entelektüelin ontolojisi, olmazsa olmazı, hatta ayrıcalığı; kitabî anlamda hakikât inşâ etmektir. Kitaptan vazgeçen Narodnikler bile önce kırsalın hakikâtini kitabîleştirdikten sonra kırsala gitti(!).

Hakikâtin işimize yaramayacağı muhakkak. Hakikâtlerle çoğu kez hiçbir şey yapılmıyor. Yapılmaya kalkıldığında ise dünya daha beter bir hale geliyor. Hakikâtten eylemeyi türetmek nâfiledir. Sadece hayatı baskılamakla biter. Sydney Pollack'ın, Havana filminde, Amerikalı hercâi John Weil'in (Robert Redford) ağzından dökülen "fikirleri yaşayamazsın; yaşanan pek çok güzel şeyin ise zaten dayandığı bir fikir yoktur" ifâdesi bunu anlatıyor olsa gerekir.

Öte yandan sadece gerçeklerle ya da hakikâtsiz yaşanmayacağı açık. O zaman hayat şiirini kaybediyor. Galiba önemli olan hakikâti doğru yere koyabilmektir. Bu da bana göre, eylem koşullamasından arındırılmış duruştur. İnsanlık hallerinin en seçkin panaroması "hakikâtli duruşlarda" tezâhür ediyor. Hâsılı; eylemelerin ayartıları karşısında durabilmek çok yakışıyor insana...