Türkçeleşmiş Kelimeler Meselesi-3

İsmâil Hâmi Dânişmend’in yazısına devâm ediyoruz:

7- (Ayn sesinin imaleye dönüşü): i’dam: îdam, ta’ciz/tâciz, ta’rif/târif ve tesri’/tesrî gibi. 

8- (Ses ilavesi): Kehribar/kehlibar, temenna/temennah v.s. gibi.

9- (Kısaltma=Abréviation): özel isimlerde Muhammed/Mehmet, Mustafa/Mustâ, Fatıma/Fatma, Aişe/Ayşe, Hadice/Haççe gibi; Cins isimlerinde: serbest/serbes, rast/ras, bad-i hava/bedava, üstad/usta, çekürast/çapraz, cüvanmerd/çömerd, istiftah/siftah, gaşiye/haşa v.s. gibi. 

10- (Ses takdim tehiri): Métathése): Nimtene/mintan, mey’us/me’yus, rasuht/rastık, işteha/iştah gibi. 

11- (Başa bir ses ilavesi): Prosthése): Limon/ilimon, raf/ıraf, roba/urba v.s. gibi, bilhassa Anadolu lehçesinde “l” ve “r” sesleriyle başlayan kelimelerde tesadüf edilir. 

13- (Yakıştırma=Attroction): “alâim-i sema” yerine “ineğim sağma/eleğim sağma”, “Pertevsuz” yerine “perdahsız” ve topçulukta “Balliamezza” yerine “balyemez” v.s. gibi. 

14- (Kıyas=Analogie): Arapçanın “Felekzede” manasına “Mefluk” kelimesinden uydurulan “Felâket” ve Acemcenin “Nazik” kelimesinden Arap kaidesine göre yapılan “Nezaket” şeklindeki “Calque=taklit”lerde olduğu gibi. 

15- (Türkçe kelimelerle terkip): “badbaz” yerine “yelpaze”, “maslahat gülzar” (“maslahatgüzar” olsa gerek. A.T.Ç.) yerine “işgüzar” ve bu gibi kıyasen “emekdar” ve “eldiven” şekillerinde olduğu gibi. 

Devamı: https://www.yeniakit.com.tr/yazarlar/ahmet-talib-celen/turkcelesmis-kelimeler-meselesi-3-44076.html