Türk Dünyası Edebiyatı programı kapsamında Balkanların Edebi Birikimi konulu söyleşi yapan Prof. Dr. Mustafa İsen ve Prof. Dr. Tuba Durmuş, baba-kız birlikte hazırladıkları Balkanlarda Türk Edebiyatı Tarihi kitabının hikayesini ve Balkan Edebiyatının Türk Edebiyatı’na katkı ve etkisini anlattılar.
TYB Ankara Şubesi olarak Türk Dünyası Edebiyatı kapsamında Kazak, Tatar, Türkmen, Azerbaycan ve Kıbrıs edebiyatını derinlemesine ele aldıklarını anlatan TYB Ankara Şube Başkanı ve program yöneticisi Mehmet Sait Uluçay,“Bu programla Türk Dünyası edebiyatı” programlarımız kapsamında Balkanlarda Edebiyat Birikimini konuşurken, “Balkanlarda Türk Edebiyatı Tarihi kitabını da konuşacağımızdan bu programı bir bakıma “Bir kitap bir yazar” programı olarak da değerlendirebiliriz.” dedi.
Balkanlarda Türk Edebiyatı Tarihi kitabının Prof. Dr. Mustafa İsen ve Prof. Dr. Tuba Durmuş’un çok değerli bir eseri olduğuna dikkat çeken Uluçay, “Prof. Dr. Mustafa İsen ve Prof. Dr. Tuba Durmuş baba kız hocalarımız “Balkanlarda Türk Edebiyatı Tarihi” isimli akademik çalışmalarıyla Türk edebiyatının Balkanlardaki etkisini ve Balkanlardaki müthiş edebiyat varlığı ve birikimini ortaya koymuşlardır.” şeklinde konuştu.
Uluçay, Prof. Dr. Mustafa İsen ve Prof. Dr. Tuba Durmuş’a ‘Balkanlarda niçin bir Türk edebiyatından bahsediyoruz?”, “Çalışmayı yaparken hangi kaynaklardan yararlandınız?, “Kitapta ulaştığınız sayısal değerlendirmeler var. Ülkelere göre, şehirlere göre vb. Bunlarla ilgili bilgi verebilir isiniz?”, “Balkanlarda şehir ve sanatçı ilişkisini besleyen kişi ve kurumlar neler?”, “Rumeli şairlerinin ortak bir üslubu var mı?” ve “Örnek bir şehir okuyabilir isiniz?” sorularını yöneltti.
Osmanlı Edebiyatının yarısını Balkan Edebiyatı Oluşturdu
Balkan coğrafyasını yönetmenin zorluklarını hatırlatan Prof. Dr. Mustafa İsen, Osmanlı Devleti’nin Balkan Coğrafyasındaki ülkelerini 500 yıl başarıyla yönettiğini anlattı. Osmanlı Devleti yönetiminin Balkanların diline ve dinine müdahale etmediğini ancak gönüllü Müslüman olanların Türk edebiyatına büyük katkılar sunduğunu ifade eden Prof. Dr. Mustafa İsen, Osmanlı kültür birikiminin yarısına yakınının Balkanlarda yetişen edebiyatçıların katkılarıyla oluştuğunu dile getirdi.
Balkan edebiyatının Osmanlı edebiyatı içindeki yerini verilerle anlatan Prof. Dr. Mustafa İsen, “Osmanlı coğrafyasının tamamındaki tasavvuf yazar ve şairlerinin oranı yüzde 10’dur, Osmanlı coğrafyasının çok önemli bir parçası olan Balkan coğrafyasındaki tasavvuf yazar ve şairlerin oranı yüzde 36’dır.” dedi.
Şehir eksenli çalışma
Yazılı ve aşık edebiyatının şehirlerde geliştiğini aktaran Prof. Dr. Mustafa İsen, kitabı hazırlarken şehir eksenli bir çalışma yaptıklarını söyledi. Prof. Dr. Mustafa İsen, Türk edebiyatı açısından Yunansitan’ın Selanik ve Bulgaristan’ın Filibe şehirlerinin çok önemli olduğunun altını çizdi ve Türklerin sıfırdan kurduğu Vardar Yenicesi’ninde çok sayıda yazar ve şair yetiştiren şehirlerden oluğunu belirterek şunları söyledi : “Vardarlı Derviş meşrep şair ve yazarlar yetişmiştir, Balkan edebiyatı deyince Abdullah İlahi önemli bir şahsiyettir. Akıncılar gittiği yere edebiyatı da götürmüştür. Akıncılar bitiyor, edebiyatta zayıflıyor.”
Bu eser geçmiş değil gelecek çalışması..
1950’de Rusya’nın emperyal planları kapsamında Bulgaristan’da Türkçe eğitim veren okullar açıldığını, 1960’larda politika değişikliği yapılarak okulların kapatıldığını ancak bu okullarda ders veren öğretmenlerin ve yetişen öğrencilerin Türk edebiyatında önemli katkılar yaptığını ifade eden Prof. Dr. Mustafa İsen, Kırcaali’nin bu şehirlerden önemli bir merkez olduğunu, Yunanistan’da yeni Türk edebiyatı merkezinin Gümülcine olduğunu ifade etti.
Balkanlarda Yunus Emre Enstitüsü’nün, TİKA’nın ve Maarif Vakfı’nın Türkçenin öğretilmesi, ileride Türk edebiyatına hizmet edecek yazar ve şairlerin yetişmesinde büyük bir misyonu yerine getirdiklerini anlatan Prof. Mustafa İsen “Balkanlarda Türk Edebiyat Tarihi eserinin bir geçmiş çalışması değil bir gelecek çalışmasıdır.” diye konuştu.
Osmanlı Edebiyatı’nda Balkanlarda Yunanistan ilk sırada..
Yunanistan’ın 729 Balkanlarda Türk Edebiyatı Tarihi kitabı çalışmalarında 10 Balkan ülkesi, çok sayıda şehir ve bin 894 yazar ve şairi ele aldıklarını dikkat çeken Prof. Dr. Tuba Durmuş, “Bir çok insan için şaşırtıcı gelebilir. En çok Türk yazar ve şairin yer aldığı ülkelerin başında Yunanistan ve Bulgaristan geliyor” şeklinde konuştu. Yunanistan’ın 729 şair ve yazarla başa çektiğini anlatan Prof. Dr. Durmuş, Yunanistan şehirleri içinde Selanik’in 141 yazar ve şairle birinci olduğunu söyledi.
15 inci yüzyıl çıkış, 19 uncu yüzyıl düşüş
Her kitabının bir hikayesinin olduğunun altını çizen Prof. Dr. Tuba Durmuş Balkanlarda Türk Edebiyatı Tarihi kitabının hazırlanmasında önceden hazırlamış oldukları Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü ile Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğünün önemli alt yapı oluşturduğunu, buna rağmen eserin hazırlanmasının iki yıl sürdüğünü ifade etti. Prof. Dr, Tuba Durmuş, Baklanlarda 15 inci yüzyılda Türk edebiyatının yükselmeye başladığını, 19 uncu yüzyılda ise zayıflamaya başladığını öne sürdü.
Tek şiir yazanda, eseri olanda var..
Prof. Dr. Tuba Durmuş, Balkanlarda Türk Edebiyat Tarihi kitabını hazırlarken şehir, yazar/şair ve dönem eksenli çalıştıklarını belirterek, “Osmanlı döneminde Türkçe tek bir şiir yazan şairi kitabımıza dahil ettik. Günümüzde ise eseri olan yazar ve şairleri ele aldık. Türkçenin ilerleyişine katkı yapan tüm yazar ve şairleri böylece almış olduk. Günümüze kadar getirdik. 2020’ye kadar eser vermiş herkesi dahil ettik. “ şeklinde konuştu.
Tuba Durmuş’tan İki Şiir Dinletisi..
Programın sonunda Prof. Dr. Tuba Durmuş, Osmanlı döneminde Rumeli üslubuyla yazılmış ve günümüz üslubuyla yazılmış iki şiir okudu. Program teşekkür beratı takdimi ve fotoğraf çekimiyle sona erdi. Prof. Dr. Mustafa İsen’e Teşekkür Beratını TYB Ankara şube Başkanı Mehmet Sait Uluçay, Prof. Dr. Tuba Durmuş’un Teşekkür Beratını ise TOBB Üniversitesi öğretim üyelerinden Dr. Necmettin Turinay verdi.
Haber: Şahin Ali Şen
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.