Program yöneticisi TYB Ankara Şube Başkanı yazar-şair Mehmet Sait Uluçay, Rus edebiyatının dünya edebiyatı içinde önemli bir yeri olduğunu belirterek Rus edebiyatının oluşu ve genel özellikleri hakkında şu bilgileri verdi “Rus edebiyatına ait yazılı ilk verimler 11. yüzyılda Hristiyanlık’ın kabul edilmesi ile ortaya çıkmaya başlar. Asıl olarak, bu edebiyatın tarihsel süreçteki gelişimi, Rusya’nın Bizans’tan dinî olarak ayrılarak Ortodoks mezhebini kabullenmesi ile başlamıştır. Rus edebiyatının ilk önemli eseri İgor destanıdır; ama bu destan kimin tarafından yazıldığı bilinmemektedir. Birçok edebiyatta olduğu gibi Rusya’da da edebî hayata dair ilk verimler sözlü alanda olmuştur. Gezgin anlatıcılar, ozanlar epik tarzda destanlar, öyküler ve şarkılar anlatmışlardır.
Konuşmasında Rus kültürünün yenilenip biraz Avrupai hale gelişinin ise Büyük Petro dönemine tekabül ettiğini ifade etti ve şunları söyledi “Ancak, bu yenilenme toplumun üst kesiminde kalmış, aristokrasi kademesi bu hareketten etkilenmiş, halk kesimi ise yeteri oranda bu gelişmeye entegre olamamıştır. Bu durum sonucunda ise avantgarde kademe ile halk arasındaki kültürel fark daha belirgin hâle gelmiştir. Söz konusu farklılık, 19. yüzyılda yazarlar tarafından giderilmeye çalışılmıştır.”
Rus Edebiyatının Köşe Taşları: Puşkin, Tolstoy, Dostoyoviski, Gogol, Maksim Gorki
Yazılı eserler adına söylenebilecek ilk ciddi ürünün, 17 inci yüzyılda Avvakum’un dramatik bir hayat hikayesini konu alan ‘Hayat’ adlı eserin olduğunun altını çizen yazar-şair Uluçay, “17 ve 18. yüzyıllarda Rus kültür hayatı, artık yabancı edebiyatları tanıyabilecek birikime sahiptir. Aristokrat çevrenin farklı edebiyatlardan yaptığı çeviri eserler ile Rusça sanat eserlerine yetkinlik bakımından önemli bir olgunlaşma dönemini yaşamıştır. 18. yüzyıl sonlarına doğru ise, Avrupa’da romantizmin hazırlık safhası yaşanırken ulusal değerlerin ön plâna çıkarıldığı eserler verilmeye başlanmıştır.” şeklinde konuştu.
19 uncu yüzyıl, Rus edebiyatı açısından oldukça verimli bir dönem olduğunu vurgulayan yazar-şair Uluçay, “Önceki yüzyıllardan gelen kültürel birikim, bu süreçte olgunluk eserlerinin verilmesini beraberinde getirmiştir. Bu anlamda Aleksandr Puşkin, özel bir yere sahiptir. Modern Rus edebiyatının kurucusu olmuştur. Yüzbaşının Kızı başta olmak üzere manzum, mensur ve tiyatro türlerinde dönemine ışık tutacak pek çok esere imza atmıştır. Kendisinden sonra gelen Anna Karenina, Savaş ve Barış; Diriliş gibi eserlerin sahibi Tolstoy; Ölü Canlar eserinin sahibi Gogol; Suç ve Ceza, İnsancıklar, Karamazov Kardeşler eserlerinin yazarı Dostoyevski; Ana, Ekmeğimi Kazanırken, Çocukluğum eserlerini yazan Maksim Gorki gibi yazarların esin kaynağı olmuştur.” dedi.
Rus Edebiyatında Akımların Etkisi
Yazar Sami Gören ise Rus edebiyatının tarih-etnik yapılardan, mitolojilerden, dinlerden, kültürlerden, düşünce akımlarından, siyaset/ideolojilerden ve dillerden etkilendiğini kaydetti. Rus edebiyatının tarihçesi hakkında kısa bilgiler veren yazar Sami Gören şunları söyledi “Kiev’in hükümet merkezi olduğu X - XIII YY’da dinle ilgili eserler yazılmıştır. XII YY başlarında yazarı bilinmeyen İgor Destanı ilk laik edebi eserdir.
Moskova’nın hükümet merkezi olduğu XIII - XVII YY’da Slavca yerine Rus konuşma dilini kullanan Başpapaz Avvakum Petrov (1620-1682) Hayatım adlı eser yazmıştır.
Petersburg’un hükümet merkezi olduğu XVIII – XIX YY’da Petro döneminde alfabe sadeleştirilmiş, matbaacılık gelişmiş, çevirilere önem verilmiş, II. Katerina döneminde ulusal bir uyanış başlamış, Rus edebiyatı Avrupa Edebiyatı’nın parçası haline gelmiştir.
Rus yazarların klasisizm, romantizm, realizm, sembolizm ve fütürizm akımlarından etkilenerek eserler ortaya koyduğunu bildiren yazar Sami Gören, akımlar, yazarlar ve eserleri hakkında şu bilgileri verdi “Klasisizm (Yunan ve Roma’yı örnek alan ölçü ve etik akım): XVIII. YY’da şiir alanında Dimitri Kantemir ve Mihail Lomonosov Rusya’nın ilk önemli şairleridir. İvan Krilov’un fablları ilgi görmüştür. Tiyatro türünde en ünlü komedya yazarı Denis Fonvizin’dir. Romantizm (ulusal duygu ve değerlere önem veren, klasizme tepkidir): XIX. YY’ın ilk yarısında Vasilli Jukovski ile başlayan akımın en önemli temsilcisi ilk büyük şair ve yazar A.S. Puşkin’dir. Şiir ve roman türünde eserler veren Mihail Lermontov ile komedya yazarı Aleksandr Griboyedov önemlidir. Realizm (gerçekçilik, klasisizm ve romantizme tepkidir): XIX. YY’ın ikinci yarısında gelişmiştir. Akımın önemli temsilcileri: eleştiride Vissarion Belinski, öykü ve romanda Nikolay Gogol, İvan Gonçarov, İvan Turgenyev, F.M. Dostoyevski, L.N. Tolstoy, A.P. Çehov, Maksim Gorki, Mihail Zoşkenko, İlya Ehrenburg, Mihail Şolohov, Aleksandr Soljenitsin, tiyatroda Ostrovski ve Aleksi Tolstoy’dur. Gogol, Tolstoy, Çehov, Gorki’de tiyatro alanında eserler vermiştir. Sembolizm (simgecilik): Aleksandr Blok ve Sergey Yesenin temsilcisidir. Fütürizm (gelecekçilik): Vladimir Mayakovski, Boris Pasternak ve Yevgeni Yevtuşenko temsilcisidir.”
Tolstoy Müslüman mıydı?
Yazar Rus edebiyatının sembol isimlerinin başında Tolstoy’un geldiğini belirterek, Tolstoy’un hayatından kısa bilgiler anlattı “Soylu bir aileden gelir; babası kont, anası prenstir. Kazan Üniversitesi hukuk ve doğu dilleri okudu. 1901-1909 her yıl Nobel Edebiyat ve Nobel Barış Ödüllerine aday gösterildi. Topçu subayı olarak, Kırım cephesinde görev aldı (1852-1855). Avrupa’yı gezdi (1857-1861). 1862’de Sofia ile evlendi, 13 çocuğu dünyaya geldi, 5’i bebeklik ve çocukluk çağında iken öldü, 8’i yaşadı. Aile konağını okul ve kimsesizler yuvası yaptı. Bütün servetini köylülere dağıttı. İsveçli caz şarkıcısı Viktoria Tolstoy torununun torunudur. Torununun torunu Pyotr Tolstoy Duma’da milletvekilidir. Torununun torunu Vladimir Tolstoy Putin’in kültür danışmanıdır. Bütün eserleri 1952 ve 2010’da 90 cilt olarak yayınlandı. Toltoy’un müslüman olduğunu Dr. Arif Arslan iddia etti, aynı kitap farklı isimlerle üç yayınevinden çıktı. Tolstoy “ Hz. Muhammed’in Kur’an-ı Kerim’e Girmeyen Hadisleri” adıyla bir derleme yayınlamıştı, bu derleme her iki toplu basımda aynen yayınlandı.” Soru cevap bölümünde ise yazar Sami Gören, Tolstoy’un Müslüman olduğuyla ilgili sorulara, okumalarında Tolstoy’un Müslüman olduğuna dair bir tespitinin olmadığını söyledi.
Rus Edebiyatında Türkler…
Rus edebiyatında Türklerden, Türk edebiyatında da Ruslardan sıkça bahsedildiğini anlatan yazar Sami Gören, Alexandır Sergen Puşkin’in Yüzbaşının Kızı /Bütün Öyküler’inde Lev Nikolayeviç Tolstoy Anne Karenina’sında, Fyodor Mihayloviç Dostoyevski’nin Bir Yazarın Günlüğü’nde Türklerden, Peyami Safa’nın Sosyalizm, Marksizm, Kominizm , Necip Fazıl Kısakürek’in Moskof, Halide Edip Adıvar’ın Tatarcık, Atilla İlhan’ın Kurtlar Sofrası, Tarık Buğra’nın Gençliğim Eyvah eserleri başta olmak üzere bir çok Türk yazarın eserlerinde Ruslardan bahsedildiğini anlattı.
Pandemi ve kağıt fiyatların eser basımına ve okuyucuya nasıl yansıdığının sorulması üzerine yazar Sami Gören, ister Rus edebiyatı, ister Türk edebiyatı isterse de dünya edebiyatı olsun bu süreçlerden olumsuz etkilendiğini belirtti ancak çok eser basmaktan ve çok kitap okumaktan çok daha önemli olanın insan hayatına yön verecek nitelikte güçlü eserler basmak ve nitelikli kitaplar okuma olduğunun altını çizdi.
Yazar Sami Gören, son bölümünde dinleyiciler için Rus eserlerinden geniş bir okuma listesi verdi.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.