Tayyip Bey “Millet Bahçeleri” projesinden sonra, geçen hafta Hatay’da bu defa “Millet Kıraathaneleri”nden söz etti.
“Millet Kıraathaneleri” uygulanabilir olması bir tarafa, elbette bir iyi niyet göstergesi. Okumayı teşvik eden ve geleneği de hatırlatan bir proje olarak sempatik gelenler var ama hayatlarını gelenek ve mevcut iktidara muhalefetle geçirmiş olanlar, gene burun kıvırıyorlar.
Tayyip Bey’inki bir nostalji; yani gelenekten bir şey hatırlatmak ve bunu sürekli hâle getirmek. Okumaktan ziyade seyretmenin yaygın olduğu bir devirdeyiz artık. Seyretmenin de arka planını oluşturan yazma ve okuma eylemlerinin önemini hatırlatacak bir proje gibi mi bakmalıyız “Millet Kıraathaneleri”ne?
Ortak sivil bilgilenme mekanları
İnsanları beraberce kitap okudukları çağlar var. Ekseriyetin okuma bilmediği çağlarda, okuma bilen biri bir şeyleri okurmuş, diğerleri de dinlermiş. İlle yazılı metin olmasına gerek yok bunların, çeşitli hikâyeler de anlatılırmış. “Râviyân-ı ahbâr, nâkilân-ı âsâr şöyle rivayet ederler kim…” diye başlayan cümlelerin arkasından gelen hikâyeler, hep toplu okuma mekânlarının hikâyeleridir. Bazen bir köy odası, bazen bir konak, bazen bir Pınarbaşı, bazen bir çınar altı olmuş toplu okuma ve dinleme mekânları.
Sonra semâî kahveleri… Söze sazın eşlik ettiği mekânlar… 150 yıl falan etkili olmuş mekânlardır semâî kahveleri. Bu arada Doğu Anadolu’da âşık kahveleri…
Bunlar güzel şeyler ama günümüzün insanı için ne ifade ediyor? Bir âşık, gümünüzde ne kadar cazip? Bir halk hikâyesi anlatıcısı, günümüz insanının hangi psikolojik, sosyolojik ve bireysel doygunluğunu sağlayabilir?... Bunların hepsi yeni anlatma tekniği olan “sinema” ile hallediliyor ve ekranlara yansıtılıyor. Artık internet de devreye girdi.
Geçen yüzyılda etkili olan Meserret Kıraathanesi ve Asmalı Mescit artık câzip değil. Sivas’ta Çerkez’in Kahve de artık şiirlerde, yazılarda kaldı. Eskilerin bizlere Murat Sertoğlu’ndan pehlivan hikâyeleri okuttuğu 1970’li yıllar da çoook gerilerde kaldı.
Olabilirliği
Ammaaaaa!
Bütün bunların devrinin geçmesi, “sosyalleşme mekânları” konusunda “cafe”lere teslim olmamıza mı yol açmalı?
Kahvehaneler, kıraathaneler ve kafeler birer sosyalleşme mekânları olarak görülmelidir. Hiç kahvehane alışkanlığı olmayan biri olarak, buraların her mahallede, mahalleyi oluşturan ruhun mayalandığı yer olarak görülmesi lazım. Elbette bu mayalanma mahalleye göre değişir. Şu mahallede babaların, amcaların dayıların geldiği bir mekân olur, şu mahallede entel-dantellerin uğrak yeri olur. (Tabii Mehmet Akif’in eleştirdiği izbe mahalle kahvelerini de göz önünde bulundurmak lazım.)
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.